Một số nguyên nhân bệnh chết sớm trên tôm
Nguyên nhân gây bệnh chết sớm trên tôm
Bệnh chết sớm trên tôm có thể gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau, cụ thể là:
- Vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus là một trong những nguyên nhân gây bệnh hoại tử gan tụy ( AHPN). Chúng sinh sống trong màng sinh học ở dạ dày tôm, màng này giúp bảo vệ nó khỏi thuốc kháng sinh và các phương pháp điều trị bệnh khác. Như với Vibrio cholera, Vibrio parahaemolyticus chịu được nhiều độ mặn, độ pH và nhiệt độ khác nhau. Cả 2 loài giống sinh vật phù du biển và có thể lây lan qua dòng chảy của nước. Vibrio parahaemo lyticus độc hại thì lây lan qua tôm bố mẹ và các hậu ấu trùng bị nhiễm bệnh.
- Mật độ nuôi cao, môi trường sống thay đổi phức tạp, tôm thường xuyên bị stress cũng là một trong những nguyên nhân gây bệnh EMS trên tôm.
- Nước nuôi tôm không đủ sạch, có chứa hàm lượng oxy hòa tan thấp, nhiễm phèn và các chất độc hại khác có thể khiến tôm dễ bị stress và mắc các bệnh lý khác.
- Việc cho tôm ăn quá nhiều khiến thức ăn bị dư thừa gây ô nhiễm môi trường nước, làm thay đổi các thông số vật lý, hóa học của nước trong ao cũng là yếu tố dễ gây ra bệnh.
- Việc lạm dụng thuốc kháng sinh trong quá trình nuôi tôm cũng là một vấn đề được quan tâm. Nếu lạm dụng thuốc kháng sinh quá nhiều, hệ sinh vật đường ruột của tôm sẽ bị kém đi. Đây chính là cơ hội cho các loài vi khuẩn xâm nhập và gây bệnh.
Giải pháp điều trị bệnh chết sớm trên tôm
Cách điều trị bệnh chết sớm trên tôm
Cho đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có phương pháp nào có thể điều trị bệnh chết sớm trên tôm vì tôm không có hệ miễn dịch đặc biệt. Thêm vào đó, sau khi mắc bệnh thì tôm thường bỏ ăn nên việc đưa thuốc vào trong cơ thể tôm qua đường ăn là không thể. Sau khi mắc bệnh, tôm cũng chết rất nhanh nên việc điều trị sẽ rất khó khăn.
Bên cạnh đó, các quan ngại về vấn đề sức khỏe cho người tiêu dùng ở những quốc gia nhập khẩu tôm về dư lượng kháng sinh, hóa chất cấm,… cũng khiến cho việc lựa chọn được phương pháp điều trị bệnh chết sớm bị hạn chế.
Với bệnh chết sớm trên tôm, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tôm có thể chết rất nhanh chỉ sau chưa đầy 12 tiếng tiếp xúc với mầm bệnh. Tôm mắc bệnh sẽ trở thành nguôn lây lan cho các con tôm khỏe mạnh khác ở trong đàn qua phân, nước trong ao và xác tôm chết. Điều này đã khiến cho dịch bệnh lây lan nhanh hơn. Đây cũng chính là lý do khiến cho việc cứu chữa tôm bệnh rất khó và ít hiệu quả. Hơn nữa, chủng vi khuẩn Vibrio parahaemonlyticus gây ra bệnh EMS này cũng có khả năng chống kháng sinh rất mạnh. Kết quả là việc điều trị tôm sau khi nhiễm hội chứng EMS là rất khó.
Giải pháp phòng ngừa bệnh chết sớm trên tôm hiệu quả
Như đã phân tích ở trên thì việc điều trị bệnh chết sớm trên tôm là không khả thi. Chính vì vậy mà việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa bệnh EMS là rất cần thiết. Để phòng bệnh, các bạn có thể tham khảo các giải pháp dưới đây:
Đảm bảo con giống sạch bệnh
Chọn tôm giống sạch bệnh
Theo Trung tâm Nghiên cứu Thủy sản Thái Lan (ABRC, viết tắt của Aquaculture Business Research Center) thì bệnh EMS trên tôm nuôi sẽ có sự khác nhau tùy thuộc vào chất lượng của tôm giống. Nếu gan tụy của tôm giống không có chất béo (Fat lipid) và có màu trắng đục (Whitish) thì những con giống này thường nhiễm vi khuẩn Vibrio với mật độ 107 khuẩn lạc/g trước khi thả vào ao nuôi. Đây chính là nguyên nhân khiến tôm chết sau 20 ngày thả.
Với những con tôm nhiễm bệnh EMS có mật độ khuẩn lạc dao động trong khoảng 104 - 105 khuẩn lạc/g, hệ gan tụy sẽ có màu nâu hoặc màu trắng. Thời gian đầu, những con tôm này trông thì rất bình thường nhưng thực tế chúng đã rất yếu và không còn hoạt động tốt nữa. Chính vì vậy mà việc lựa chọn tôm giống sạch bệnh là giải pháp then chốt để chủ động phòng tránh tôm mắc bệnh EMS theo cả con đường lây ngang và lây dọc.
Để đảm bảo con giống sạch bệnh EMS, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:
- Chọn lựa nhà cung cấp uy tín: Chọn nhà cung cấp giống tôm có uy tín và có các chứng chỉ về sự an toàn và sạch bệnh của giống tôm.
- Kiểm tra sức khỏe của giống tôm: Trước khi mua giống tôm, bạn nên yêu cầu thông tin về lịch sử sức khỏe của giống tôm, bao gồm thông tin về các bệnh đã từng xuất hiện và biện pháp phòng trừ.
- Xác nhận giống tôm được xét nghiệm và chứng nhận sạch bệnh: Yêu cầu nhà cung cấp cung cấp các giấy chứng nhận từ các cơ quan chính phủ hoặc tổ chức chuyên ngành về sự sạch bệnh của giống tôm.
- Áp dụng các biện pháp phòng trừ và kiểm soát bệnh: Trước khi thả giống tôm vào ao nuôi, bạn nên sát trùng ao nuôi và xử lý nước ao để đảm bảo môi trường nước nuôi tôm luôn sạch bệnh. Ngoài ra, bạn cũng nên sử dụng thuốc phòng bệnh và áp dụng các biện pháp quản lý dịch tễ học để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm bệnh cho tôm giống.
Cải tạo ao nuôi kỹ trước khi thả tôm
Cải thiện ao nuôi tôm kỹ càng
Vibrio parahaemolyticus là một loại vi khuẩn gây bệnh cơ hội trên tôm. Chúng phát triển một cách nhanh chóng nhờ viêc tạo ra một màng sinh học có khả năng bám chặt vào bề mặt chitin. Vi khuẩn này có thể tồn tại dưới hình thức bào xác và không hoạt động trong thời gian dài khi ở điều kiện khô ráo. Đặc biệt, V.cholerae có thể tồn tại ở dạng khô trong thời gian lên đến 60 năm.
Chính vì thế mà việc cải tạo ao nuôi kỹ trước khi thả tôm là một phần quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh chết sớm trên tôm. Dưới đây là một số giải pháp ma· bạn có thể thực hiện:
- Kiểm tra và sửa chữa hệ thống thủy lợi: Đảm bảo hệ thống thủy lợi hoạt động tốt, không có rò rỉ và đảm bảo dòng chảy nước đủ để duy trì chất lượng nước trong ao.
- Làm sạch ao nuôi: Loại bỏ tảo và rong rêu từ ao nuôi để giảm tối đa các nguồn nhiễm bệnh và cải thiện chất lượng nước. Đồng thời xử lý đáy ao bằng cách hút bùn và tảo, đảm bảo ao sạch sẽ để không gây ảnh hưởng đến sức khỏe của tôm.
- Sát trùng ao nuôi: Sử dụng các chất sát trùng như clo, tinh dầu camphor hoặc các sản phẩm sát trùng khác để làm sạch và khử trùng ao nuôi tôm trước khi thả giống. Thời gian sử dụng và liều lượng sát trùng cần phải tuân thủ theo hướng dẫn của nhà cung cấp hoặc chuyên gia nuôi tôm để đảm bảo hiệu quả và an toàn.
- Điều chỉnh độ sâu và độ bao phủ của ao: Điều chỉnh độ sâu của ao phù hợp với loài tôm nuôi và giai đoạn nuôi để đảm bảo điều kiện sống tốt nhất cho tôm. Nếu cần thiết, bạn hãy bao phủ ao bằng màng dệt hoặc màng chống thấm để giảm sự bay hơi nước cũng như duy trì mức nước ổn định trong ao.
Cải thiện chất lượng nước
Cải thiện chất lượng nước nuôi tôm giúp tôm khỏe mạnh
- Chủ động nguồn nước sớm từ đầu vụ nuôi và lưu ý rằng, khi dịch bệnh xảy ra thì không được lấy nước vào ao nuôi. Ngoài ra, bạn cũng phải có ao chứa dự trữ, ao lắng, ao xử lý nước trước khi cấp vào ao nuôi.
- Sử dụng Chlorine hay TCCA, GuDo để tiêu diệt mầm bệnh theo đúng hướng dẫn về liều lượng để không cho vi khuẩn, virus, các loại ký sinh trùng…và các yếu tố mang mầm bệnh có cơ hội xâm nhập vào ao nuôi.
- Đo và điều chỉnh các thông số chất lượng nước như độ pH, nồng độ oxy hòa tan, ammonium, nitrite, nitrate và các chất hữu cơ để tạo môi trường nước nuôi tôm lý tưởng. Nếu cần thiết, hãy thực hiện các biện pháp xử lý nước như tạt cái, lọc nước để loại bỏ các tạp chất và cải thiện chất lượng nước.
- Để đảm bảo tôm nuôi phát triển tốt, không xảy ra dịch bệnh chết sớm trên tôm, các ao nuôi cần được kiểm tra môi trường nước, khống chế mật độ vi khuẩn Vibrio/ml nước trước khi thả nuôi tôm giống. Nước nuôi phải luôn đảm bảo được các yếu tố là có nồng độ oxy hòa tan cao, duy trì độ mặn và nhiệt độ nước ở mức không quá cao, độ pH dao động từ 7,8 - 8,2.
- Mực nước trong ao nuôi tôm phải duy trì ở mức từ 1,2 - 1,4m và phải được diệt khuẩn định kỳ. Các ao nuôi có tôm nhiễm bệnh cần phải được tẩy trùng triệt để, khoanh vùng và cách ly, không xả nước thải cùng với tôm chết ra ngoài môi trường.
Cung cấp dinh dưỡng tối ưu
Nguồn dinh dưỡng cũng có vai trò rất lớn với việc phòng ngừa bệnh dịch trên tôm. Vậy nên bạn cần phải lưu ý các vấn đề sau đây:
- Chon lựa thức ăn chất lượng và phải bảo quản thức ăn cẩn thận.
- Chế độ ăn uống phù hợp với từng giai đoạn phát triển của tôm.
- Đảm bảo các khoáng chất và vitamin cần thiết cho tôm phát triển khỏe mạnh.
Quản lý mật độ nuôi
Quản lý mật độ nuôi tôm ở mức vừa phải
- Thả nuôi tôm với mật độ vừa phải, phù hợp với diện tích ao nuôi.
- Giảm mật độ nuôi nếu cần thiết để giảm stress và cạnh tranh thức ăn.
- Quản lý chế độ nhiệt độ và ánh sáng để tôm phát triển khỏe mạnh, không bị stress và tăng cường miễn dịch.
Nuôi tôm kết hợp cá rô phi
Có nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc nuôi tôm kết hợp với cá rô phi giúp thiết lập một hệ sinh thái vi sinh trong nước ao với các quần thể tảo, vi khuẩn ở mức cân bằng. Trong một hệ sinh thái vi sinh này, các vi khuẩn gây bệnh ít có cơ hội phát triển đến đủ mật độ mà chúng có thể gây bệnh cho tôm. Sự hiện diện của cá rô phi còn giúp ổn định hệ vi sinh này vì khi nuôi ở mật độ thấp, cá rô phi sẽ giúp diệt tảo, làm sạch đáy ao, ăn các con tôm chết do bệnh,… Từ đó làm giảm nguy cơ bùng phát dịch bệnh.
Việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa bệnh chết sớm trên tôm mà chúng tôi vừa chia sẻ ở trên sẽ hỗ trợ rất nhiều cho các hộ nuôi tôm. Vậy nên để có một vụ nuôi tôm thành công, bội thu, ngoài các kinh nghiệm học được từ thực tiễn, các bạn có thể tham khảo các bài viết của Đông Á về các bệnh trên tôm để có biện pháp phòng ngừa thích hợp nhé.