Nuôi tôm mùa nắng nóng: Các vấn đề thường gặp, biện pháp bảo vệ và lưu ý

Dự báo thời tiết gần đây khu vực Miền Bắc và một số tỉnh thành khu vực Đồng Bằng Sông Cửu Long gặp tình trạng nắng nóng cao điểm, có những nơi nắng nóng đến 38-39 độ. Điều kiện thời tiết nắng nóng không chỉ làm bà con nuôi tôm thấy khó chịu mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tôm nuôi. Sau đây bà con hãy cùng Đông Á tìm hiểu các vấn đề thường gặp khi nuôi tôm mùa nắng nóng, những lưu ý và biện pháp bảo vệ tôm 

1. Nhiệt độ sống lý tưởng và những tác động của nắng nóng đến tôm

Nhiệt độ thích hợp cho tôm thẻ chân trắng là 26–32°C. Khi nhiệt độ mặt nước vượt quá 32°C và kéo dài nhiều giờ, tôm dễ bị stress, giảm ăn, lột xác khó khăn và sức đề kháng suy giảm. Các tác động thường gặp khi thời tiết nắng nóng

• Oxy hòa tan giảm: Nhiệt độ cao làm khả năng hòa tan oxy trong nước giảm mạnh, đặc biệt vào ban đêm. Tôm thường nổi đầu hoặc bơi lờ đờ vào sáng sớm.
• pH dao động lớn: Ban ngày, tảo quang hợp làm pH tăng; ban đêm, tảo hô hấp khiến pH giảm. Biên độ dao động lớn (>0,5) gây sốc cho tôm.
• Bùng phát tảo độc: Trời nắng nóng còn tạo điều kiện cho tảo trong ao phát triển mạnh, nhất là tảo lam, tảo giáp,... Khi tảo tàn, độc tố và khí độc (NH₃, H₂S, NO₂) tăng đột biến khiến cho tôm chết hàng loạt.
• Hiện tượng nhiệt đáy: Phân tầng nhiệt và oxy, tầng đáy nóng, thiếu oxy, nhiều khí độc – khi tôm ở dưới đáy dễ bị sốc và nguy cơ nhiễm khí độc và vi khuẩn gây bệnh rất cao gây chết rải rác
• Thiếu oxy: Nhiệt độ tăng cao sẽ làm quá trình hô hấp, phản ứng sinh hóa tăng lên, đòi hỏi tôm cần nhiều oxy hơn bình thường, nên dễ dẫn đến tình trạng ao thiếu oxy vào ban đêm.
• Khí độc: Thời tiết nắng nóng, oxy hòa tan trong nước giảm, làm cho quá trình phân hủy mùn bã hữu cơ trong ao tăng lên, gây tiêu tốn oxy hòa tan và còn sinh ra nhiều các khí độc như: H₂S, NH₃, NO₂, CO₂,…

2. Bệnh thường gặp khi nuôi tôm trong mùa nắng nóng

Từ những tác động của thời tiết nắng nóng trên, một số bệnh bà con nuôi tôm sẽ thấy xuất hiện trên tôm nuôi như sau: 

• Bệnh phân trắng: Thông thường do chức năng gan, ruột bị suy giảm miễn dịch nguyên dân có thể do thức ăn kém chất lượng, ôi thiu, tảo độc hoặc đáy ao ô nhiễm dễ gây bùng phát bệnh phân trắng
• Bệnh đục cơ: Cơ tôm chuyển màu trắng đục, xảy ra khi nhiệt độ thay đổi đột ngột hoặc thiếu oxy nghiêm trọng.
• EMS (hoại tử gan tụy cấp): Gan tụy teo, chuyển màu nhạt, tôm bỏ ăn và chết nhanh. nguyên nhân chủ yếu do vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus gây ra, đặc biệt là chủng vi khuẩn mang plasmid pVA1 chứa các gen độc tố, xuất phát từ môi trường ao nuôi không đảm bảo vệ sinh, thức ăn kém chất lượng, và các yếu tố stress khác có thể làm tăng nguy cơ bùng phát bệnh EMS. 
• Lột xác không thành công: Độ pH cao, thiếu oxy hòa tan, tảo vi khuẩn phát triển, thiếu khoáng chất dẫn đến tôm lột vỏ không hoàn chỉnh, biểu hiện thân mềm, gầy yếu, di chuyển chậm chạp, lờ đờ…
• Tôm nhảy, “tôm chết nổi”: Thời tiết nắng nóng, ao nuôi thường có hiện thường có bị “nhiệt đáy”, phân tầng tách lớp, đáy ao nóng thiếu oxy đáy 

3. Một số biện pháp bảo vệ tôm mùa nắng nóng

Bà con tham khảo một số biện pháp sau để bảo vệ tôm mùa nắng nóng

Thả giống: Chỉ thả khi nước dưới 30°C, chọn thời gian mát để thả guống, chọn mật độ hợp lý (tôm sú 15 – 20 con/m², tôm thẻ thâm canh 50 – 60 con/m²).

Quản lý mực nước và che nắng

• Duy trì mực nước ≥1,5 m để giảm biến động nhiệt.
• Sử dụng lưới lan hoặc bạt che nắng trên một phần diện tích ao, đặc biệt với ao bạt để hạn chế hấp thụ nhiệt xuống ao nuôi
• Giữ độ trong nước ở mức 30–40 cm để hạn chế tảo quang hợp quá mạnh.
• Dự trữ sẵn nước sạch để sử dụng khi cần thiết

Điều chỉnh chế độ sục khí và quạt nước

• Vận hành quạt nước và sục khí đáy liên tục ban ngày, tăng cường vào ban đêm để tránh tình trạng thiếu oxy vào ban đêm
• Lắp đặt quạt ở vị trí hợp lý để gom chất thải về hố xi phông.
• Đối với ao lớn, nên có hệ thống quạt bổ sung ở giữa ao để hạn chế phân tầng nhiệt.

Quản lý thức ăn hợp lý

• Chia nhỏ khẩu phần ăn, 4-5 bữa/ngày, ưu tiên cho ăn vào buổi sáng sớm và chiều mát, tỷ lệ cho ăn vào sáng sớm và chiều tối (30% sáng, 70% tối).
• Trộn men tiêu hóa, khoáng, vitamin C, khoáng chất giúp tôm tiêu hóa tốt, tăng miễn dịch.
• Giảm 20–30% lượng thức ăn so với ngày thường, không để dư thừa thức ăn,  tránh gây ô nhiễm nguồn nước, định kỳ kiểm tra sàng ăn để điều chỉnh lượng phù hợp. Lưu ý tránh kiểm tra sàng vào lúc trời nắng nóng.

Kiểm soát tảo và khí độc

• Theo dõi màu nước hàng ngày, nếu tảo phát triển dày thì cắt tảo bằng chế phẩm sinh học hoặc vôi dolomite.
• Dùng zeolite, sodium percarbonate định kỳ để hấp thụ NH₃, H₂S.
• Bổ sung vi sinh Bacillus, EM, vi khuẩn quang hợp 7–10 ngày/lần để phân hủy hữu cơ.

Xử lý nhiệt đáy

• Xiphông đáy định kỳ để loại bỏ chất thải.
• Thay nước vào ban đêm hoặc sáng sớm để tránh sốc nhiệt.
• Kết hợp sục khí đáy và quạt nước để phá lớp phân tầng nhiệt.

Quản lý độ mặn

Nhiệt độ cao, khiến nước ao nuôi bốc hơi làm tăng độ mặn ao nuôi, bà con cần chủ ý quản lý độ mặn ao nuôi khoảng 8- 20‰, bằng cách tăng lượng nước cấp vào ao nuôi khoảng 10 – 15% lượng nước có trong ao, nên cấp lúc trời mát.  Cùng với đó bà con kết hợp thêm chế phẩm sinh học để ổn định độ mặn ao nuôi.

4. Kinh nghiệm thực tế từ hộ nuôi thành công

Bà con có thể tham khảo thêm một số kinh nghiệm thực tế từ bà con nuôi tôm khắp cả nước trong công cuộc bảo vệ tôm mùa nắng nóng được Đông Á tổng hợp lại

Anh Phan Văn Nhì (Hà Tĩnh): Dùng giếng khoan cấp nước ngọt vào ao để hạ độ mặn khi nắng nóng, kết hợp chạy quạt liên tục.

Ao nuôi của anh Phan Văn Nhì (Hà Tĩnh)

Anh Dương Quốc Khánh (Quảng Ninh): Luôn giữ mực nước 1,3–1,4 m, dùng lưới lan giảm nắng trực tiếp và bổ sung khoáng định kỳ.

Anh Nguyễn Xuân Thủy (Quảng Trị): Lắp lưới lam chống nắng trên ao bạt, tăng quạt khí và xi phông đáy thường xuyên để tránh phân tầng nhiệt.

Ao nuôi tôm nhà anh Nguyễn Xuân Thủy (Quảng Trị)

Một số hộ nuôi miền Tây: Cắt tảo vào ban đêm, thay nước kết hợp rải vôi CaCO₃ để cải thiện màu nước.

5. Một vài lưu ý nhỏ cho bà con nuôi tôm mùa nắng nóng

• Theo dõi nhiệt độ và oxy hòa tan 3 lần/ngày (sáng, chiều, tối).
• Luôn chuẩn bị sẵn chế phẩm xử lý khí độc và vi sinh để ứng phó nhanh.
• Không cấp nước mới vào ao vào giữa trưa nắng gắt.
• Giữ môi trường ổn định là yếu tố quan trọng nhất để tôm khỏe mạnh. 
• Nên có một cuốn sổ ghi chép nhật ký chăm sóc tôm mùa nắng nóng để có dữ liệu khi cần thiết

Kết luận: Nắng nóng là yếu tố khó tránh trong nuôi tôm thẻ chân trắng, nhưng nếu quản lý môi trường tốt, điều chỉnh chế độ cho ăn hợp lý và áp dụng các biện pháp che nắng, sục khí, kiểm soát tảo, bà con hoàn toàn có thể giảm thiểu rủi ro và đảm bảo năng suất. Kinh nghiệm thực tế từ nhiều vùng nuôi cho thấy, phòng bệnh từ đầu luôn hiệu quả và ít tốn kém hơn so với chữa bệnh khi đã bùng phát