Giải mã tình trạng tôm chết hàng loạt: Nguyên nhân và cách khắc phục

Tôm chết hàng loạt là một trong những nỗi ám ảnh lớn nhất của người nuôi, bởi nó không chỉ gây thiệt hại kinh tế nặng nề mà còn làm giảm hiệu quả sản xuất lâu dài. Trên thực tế, tình trạng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm yếu tố môi trường, dịch bệnh, chế độ chăm sóc cũng như sai sót trong quản lý kỹ thuật. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng phân tích chi tiết những nguyên nhân chính và sai lầm phổ biến để giúp người nuôi có hướng phòng ngừa hiệu quả.

1. Chất lượng nước kém – nguyên nhân hàng đầu gây tôm chết

Nuôi tôm là nuôi nước, yếu tố môi trường nước ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của tôm.  Nếu chất lượng nước không được kiểm soát tốt, tôm sẽ nhanh chóng suy yếu, dễ mắc bệnh và chết hàng loạt.

Các vấn đề thường gặp với môi trường nước:

• Oxy hòa tan thấp: Khi hàm lượng oxy giảm, tôm nổi đầu, yếu dần rồi chết.
• Amoniac (NH3) và nitrit (NO2-) cao: Hai khí độc này hình thành từ chất thải và thức ăn dư thừa, gây ngộ độc cho tôm.
• pH dao động lớn: Biến động mạnh giữa ngày và đêm làm tôm sốc môi trường.
• Nguồn nước ô nhiễm: Nước chứa kim loại nặng, thuốc bảo vệ thực vật hoặc hóa chất độc hại.

Sai lầm thường mắc phải:

• Không đo và kiểm tra chỉ số nước thường xuyên.
• Thay nước không đúng cách hoặc quá ít.
• Bổ sung hóa chất xử lý nước một cách tùy tiện.

Giải pháp khắc phục:

• Định kỳ kiểm tra pH, oxy, độ kiềm, độ mặn…
• Sử dụng hệ thống quạt nước, sục khí để tăng oxy.
• Định kỳ nên kiểm tra, thêm chế phẩm vi sinh để phân hủy chất hữu cơ trong ao nuôi
• Duy trì mật độ nuôi hợp lý theo từng mùa vụ và theo từng giống tôm để đảm bảo môi trường ao nuôi không quá tải

2. Mầm bệnh và dịch bệnh – “kẻ giết thầm lặng”

Dịch bệnh là nguyên nhân trực tiếp khiến tôm chết hàng loạt, có thể xóa sạch cả vụ mùa chỉ trong vài ngày.

Một số bệnh nguy hiểm:

• WSSV (bệnh đốm trắng): Do virus gây ra, lây lan nhanh, tỷ lệ chết cao.
• EMS/AHPND (hội chứng tôm chết sớm): Do vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus, thường xuất hiện ở giai đoạn tôm nhỏ.
• Bệnh do ký sinh trùng và nấm: Làm tôm yếu dần, kém ăn, giảm khả năng đề kháng.

Sai lầm thường mắc phải:

• Chọn giống không rõ nguồn gốc, nhiễm mầm bệnh.
• Không cải tạo ao kỹ trước khi thả giống.
• Lạm dụng kháng sinh dẫn đến tôm kháng thuốc.

Giải pháp khắc phục:

• Chọn nguồn giống sạch, truy được dấu vết nguồn gốc, nên mua từ những cơ sở uy tín
• Thực hiện quy trình an toàn sinh học: khử trùng ao, kiểm soát khách ra vào, xử lý nguồn nước đầu vào.
• Ưu tiên giải pháp sinh học thay vì kháng sinh.
• Tăng cường miễn dịch tự nhiên cho tôm bằng khoáng chất, vitamin, chế phẩm sinh học.
•  

3. Chế độ cho ăn sai cách

Thức ăn chiếm 60 – 70% chi phí nuôi tôm, nhưng nếu quản lý không hợp lý thì lại là nguyên nhân khiến tôm chết nhanh chóng.

Sai lầm thường gặp:

• Cho ăn quá nhiều → thức ăn dư thừa, phân hủy sinh khí độc, ô nhiễm môi trường.
• Cho ăn quá ít → tôm thiếu dinh dưỡng, chậm lớn, dễ nhiễm bệnh.
• Sử dụng thức ăn kém chất lượng, bị ẩm mốc hoặc chứa độc tố (như aflatoxin).

Giải pháp:

• Cho ăn theo đúng nhu cầu từng giai đoạn phát triển.

• Chia nhỏ bữa ăn trong ngày để tôm hấp thụ tốt hơn.

• Đậy kín thức ăn sau khi sử dụng, chọn nơi khô ráo để lưu trữ, tránh mưa ẩm mốc

• Sử dụng thức ăn từ các thương hiệu uy tín, có nguồn gốc rõ ràng.

4. Quản lý ao nuôi không khoa học

Một yếu tố khác khiến tôm chết hàng loạt là việc quản lý ao không đúng kỹ thuật.

Một số rủi ro phổ biến:

• Không loại bỏ bùn đáy định kỳ, làm tích tụ khí độc H2S.
• Không có biện pháp ứng phó khi thời tiết thay đổi đột ngột (mưa lớn, nắng nóng).
• Bỏ qua việc kiểm tra nhiệt độ, độ mặn, oxy trong ao.

Giải pháp:

• Cải tạo ao đúng quy trình, loại bỏ bùn đáy trước mỗi vụ nuôi.
• Dùng vi sinh xử lý bùn hữu cơ định kỳ.
• Có sẵn kế hoạch ứng phó khi trời mưa: bón vôi, tăng quạt nước, bổ sung khoáng.

5. Mật độ thả nuôi quá cao

Nhiều hộ nuôi thường muốn “ăn chắc” nên thả mật độ tôm quá dày, dẫn đến:

• Thiếu hụt oxy cho tôm
• Chất thải tích tụ nhiều, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn gây bệnh.
• Tôm cạnh tranh thức ăn, dễ bị stress và suy yếu.

Khuyến nghị:

• Duy trì mật độ thả phù hợp với diện tích và hệ thống quản lý nước.
• Với ao nuôi công nghệ cao có hệ thống sục khí tốt, mật độ có thể cao hơn ao truyền thống.

6. Lạm dụng hóa chất và kháng sinh

Nhiều người nuôi có thói quen dùng hóa chất, kháng sinh liên tục để kiểm soát dịch bệnh mà không hiểu rõ tác hại.

Hệ quả:

• Ảnh hưởng lớn đến hệ vi sinh trong ao nuôi, mất cân bằng hệ vi sinh
• Khiến tôm kháng thuốc, dễ chết khi dịch bệnh bùng phát.
• Không đảm bảo điều kiện chất lượng khi xuất khẩu, mất uy tín tôm Việt trên thị trường

Giải pháp:

• Sử dụng chế phẩm sinh học, vi sinh thay thế hóa chất độc hại.
• Chỉ dùng thuốc, hóa chất khi có chỉ định của chuyên gia.
• Tuân thủ nguyên tắc “phòng bệnh hơn chữa bệnh”.

Tình trạng tôm chết hàng loạt không phải do một nguyên nhân đơn lẻ, mà là sự cộng hưởng của nhiều yếu tố: chất lượng nước, dịch bệnh, quản lý thức ăn, kỹ thuật nuôi và cả sai lầm trong quá trình chăm sóc. Người nuôi cần thay đổi tư duy từ “chạy theo năng suất” sang “nuôi bền vững”, chú trọng phòng ngừa dịch bệnh, kiểm soát môi trường và áp dụng kỹ thuật khoa học.

Chỉ khi quản lý tốt từng khâu, từ chọn giống – cải tạo ao – quản lý nước – chế độ ăn – mật độ thả nuôi, người nuôi mới có thể giảm thiểu rủi ro, hạn chế tình trạng tôm chết hàng loạt và đảm bảo hiệu quả kinh tế lâu dài.