Dung môi Hexan là một chất lỏng trong suốt và có mùi đặc trưng

1.Tìm hiểu về dung môi Hexan

Theo định nghĩa, Hexan (hexane) là một hydrocacbon thuộc nhóm ankan. Trong đó, “hex” có nghĩa là 6 nguyên tử cacbon trong công thức cấu tạo, còn “ane” tức là các cacbon này liên kết với nhau bằng liên kết đơn.

Hexan có công thức cấu tạo: C₆H₁₄ hoặc CH₃(CH₂)₄CH₃.

Ngoài hexan, C₆H₁₄ còn có tên gọi khác là: Isohexan, Neohexan.

Dung môi Hexan là một loại chất lỏng trong suốt, có mùi đặc trưng giống mùi xăng và không phân cực, có độc tính thấp.

2.Tính chất nổi bật của Hexan

C₆H₁₄ là một dung môi với những tính chất và màu sắc đặc trưng riêng. Không chỉ vậy, mùi thơm đặc biệt cũng có thể khiến bạn nhận biết được ngay. Hãy cùng Đông Á khám phá những tính chất lý hóa nổi bật của C₆H₁₄.

2.1.Tính chất vật lý

Hexan tồn tại dưới dạng chất lỏng trong suốt, có mùi thơm đặc trưng. C₆H₁₄ là dung môi không phân cực, có độc tính thấp. Với khối lượng phân tử là 86,18g/mol, tỷ trọng 0,655 g/cm3, nhiệt độ đông đặc ở 95 độ C, nhiệt độ sôi là 69 độ C. 

Ngoài ra C₆H₁₄ còn có điểm chớp cháy là 23,3 độ C, điểm tự phát cháy là 2233,9 độ C, tính tan trong nước ở 20 độ C là 13mg/l, với độ nhớt 0,294cp ở 20 độ C.

2.2.Tính chất hóa học

Trong phân tử C₆H₁₄ chỉ tồn tại liên kết. Đó chính là những liên kết xích ma bền vững. Vì vậy, C₆H₁₄ tương đối trơ về mặt hóa học. Khi ở nhiệt độ thường, C₆H₁₄ thường không phản ứng với các bazơ, axit hay các chất oxi hóa mạnh như KMnO₄,.

Hexan mang tính chất đặc trưng của nhóm ankan, dưới tác dụng của chất xúc tác, ánh sáng và nhiệt, tham gia vào các phản ứng thế, phản ứng oxi hóa và phản ứng tách.

• Phản ứng thế bởi halogen:

Khi sử dụng tác nhân ánh sáng hoặc đốt nóng hỗn hợp hexan và clo, phản ứng thế sẽ lần lượt xảy ra với các nguyên tử hidro bằng clo. 

C₆H₁₄ + Cl₂ → C̉₆H₁₃Cl + HCl

Phản ứng halogen hóa là phản ứng thế H bằng halogen. Và dẫn xuất halogen là những sản phẩm có chứa halogen.

• Phản ứng oxi hóa:

Khi đốt, pentan cháy tạo ra CO₂, H₂O và tỏa nhiều nhiệt. 

C₅H₁₂ + 8O₂  → 5CO₂ + 6H₂O

Trong trường hợp không đủ oxy, pentan sẽ bị cháy không hoàn toàn, ngoài CO₂ và H₂O còn tạo ra các sản phẩm khác như than muội và CO, vừa làm giảm năng suất tỏa nhiệt, vừa gây độc hại cho môi trường.

• Phản ứng tách:

Dưới sự tác động của chất xúc tác (Cr₂)₃, Fe, Pt,..) và nhiệt, các ankan bị tách hydro tạo thành các hidrocacbon không no và bị gãy các liên kết C-C tạo ra các phân tử nhỏ hơn.

3.Điều chế Hexan

Phương pháp điều chế C₆H₁₄

Để điều chế Hexan, người ra sử dụng theo các phương trình sau:

C₂H₅Cl + C₄H₉Cl + Na → C₆H₁₄ + NaCl

C₆H₁₂ + H₂ → C₆H₁₄ (Trong điều kiện xúc tác Ni và nhiệt độ)

4.Sự giống và khác nhau giữa hexan và n-hexan

Hexane và n-hexan thường bị nhầm lẫn với nhau do cùng chung công thức hóa học. Tuy nhiên, hai chất này lại là hai chất khác nhau hoàn toàn, dù có cùng ứng dụng. Dưới đây là những điểm giống và khác nhau của hexan và n-hexan.

Phân biệt hexan và n-hexan

Giống nhau:

• Cả Hexan và n-hexan đều có công thức hóa học là C₆H₁₄

• Cả 2 hợp chất đều là chất lỏng ở nhiệt độ phòng và áp suất.

• Cả 2 đều là hydrocacbon aliphatic.

• Hexan có đồng phân cấu trúc là n-hexan

• Khối lượng mol của các hợp chất Hexan và n-Hexan bằng nhau.

Khác nhau:

• Hexan là một hydrocarbon có công thức hóa học C₆H₁₄, còn n-hexan là một hydrocacbon aliphatic với công thức hóa học là C₆H₁₄.

• Sự khác biệt lớn nhất giữa Hexan và n-hexan là hexane có 5 đồng phân cấu trúc là cấu trúc phân nhánh hoặc không phân nhánh trong khi n-hexan là cấu trúc không phân nhánh.

• Ngoài ra, về tính chất, n-hexane có nhiệt độ cao hơn so với các chất Hexane khác.

5.Hexan có gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người không?

Nếu bạn đang thắc mắc rằng, Hexan được sử dụng phổ biến như vậy, liệu có ảnh hưởng đến sức khỏe con người hay môi trường xung quanh hay không thì câu trả lời là có.

• Hexan có thể gây ra một số độc tính cho cơ thể qua đường hô hấp và da. Do đây là một chất dung môi có các phản ứng trùng hợp olefin như propylene, chiết dung môi từ cao su, dầu mỏ, chất pha loãng sơn và sơn dung môi thực vật. 

• C₆H₁₄ khi xâm nhập vào cơ thể, tiếp xúc lâu dài có thể gây ra những triệu chứng chóng mặt, đau đầu, tê liệt, yếu cơ và một vài triệu chứng khác của ngộ độc mãn tính. Nếu nghiêm trọng hơn có thể gây ngất xỉu, bất tỉnh hoặc tử vong.

• Đối với các nhà máy có chứa nồng độ N-Hexane cao, những công nhân tiếp xúc lâu dài có thể bị mắc các bệnh liên quan đến thần kinh.

• Do chưa có nghiên cứu cụ thể nào về việc dùng dầu ăn hoặc các loại thực phẩm có chứa hexan có thể gây bệnh cho cơ thể người. Nên dung môi này vẫn được xem là chất an toàn và không mang lại nguy hiểm cho cơ thể người và môi trường. 

6.Ứng dụng đa dạng của dung môi Hexan trong đời sống

Hexan là một loại dung môi đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất, cũng như trong đời sống con người. Dưới đây là những ứng dụng đặc trưng thường gặp:

6.1.Ứng dụng trong đời sống

Ứng dụng của C₆H₁₄ trong sản xuất dầu đậu nành, đậu phộng

• Hexan là một vật liệu không thể thiếu trong việc làm dung môi chiết xuất các loại dầu thực vật như dầu lanh, dầu đậu nành, dầu đậu phộng và dầu hướng dương và chiết xuất lá cây thanh lao.

• Ngoài ra, hexan thường được sử dụng trong việc tẩy dầu mỡ và tẩy rửa dệt nhuộm.

6.2.Ứng dụng trong công nghiệp

• Trong ngành sản xuất giấy, sản xuất đồ trang trí nội thất, công nghiệp in (in bằng máy in quay), hexan được dùng làm chất tẩy.

• C₆H₁₄ còn được dùng như chất pha loãng cho mực in khô và pha loãng sơn.

• Hexan là nguyên liệu quan trọng trong việc làm dung môi cơ bản trong công thức keo xi măng, hay kiểm soát độ nhớt trong sản xuất xi măng và keo dán. Bởi với hàm lượng lớn Hexan có thể làm tác nhân kết dính nhanh khô. 

Ứng dụng của C₆H₁₄ trong ngành công nghiệp sơn

7.Những lưu ý quan trọng khi sử dụng và bảo quản Hexan

Mặc dù độc tính của Hexan không mạnh nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro nguy hại. Chính vì vậy, việc sử dụng và bảo quản Hexan là cực kỳ quan trọng, để ngăn ngừa những tình huống nguy hiểm và bảo vệ sức khỏe của bạn cùng những người xung quanh. Hãy chú ý những lưu ý sau đây:

• Sử dụng đúng liều lượng tiêu chuẩn và đúng mục tiêu.

• Tránh việc tiếp xúc trực tiếp, không hít hoặc uống.

• Khi sử dụng cần phải mặc đồ bảo hộ để bảo vệ cơ thể.

• Trong trường hợp không may hóa chất này dính vào da hoặc mắt, cần rửa sạch bằng xà phòng khử trùng, sau đó che phủ phần da tiếp xúc với hóa chất, đến ngay cơ sở y tế gần nhất đề kiểm tra.

Trong quá trình bảo quản Hexan, bạn nên đặt chất này ở những khu vực nơi thoáng mát, tránh xa nguồn nhiệt.

Tóm lại, Hexan đóng vai trò quan trọng trong nhiều ứng dụng đời sống. Tuy nhiên, khi đưa vào sử dụng, bạn cần tìm hiểu về Hexan là gì, tính chất, ứng dụng và những lưu ý cần thiết của chất này để đảm bảo an toàn sức khỏe, môi trường, đồng thời tránh những trường hợp không may xảy ra. Hi vọng, với những thông tin mà Hóa chất Đông Á cung cấp sẽ mang lại sự hài lòng đến với khách hàng.