Dầu ông già trong ứng dụng sản xuất

1.Tại sao Cyclohexanone lại có tên dầu ông già ?

Chắc hẳn trong chúng ta, ai cũng từng nghe qua “dầu ông già”, tuy nhiên tại sao lại có cái tên này, dầu ông già có tên khoa học là gì. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu câu chuyện nguồn gốc của tên loại dầu này nhé.

Nguồn gốc của “dầu ông già” bắt nguồn từ cuộc gặp gỡ giữa thầy Tam Linh và ông Trần Tử Văn. Khi đó, thầy Tam Linh thuê phân xưởng của ông Trần Tử Văn để mở rộng kinh doanh. Do dầu Cyclohexanone (CYC) là nguyên liệu hóa chất chính trong ngành in. 

Sau đó, khi giải phóng, công việc dần ít đi, thầy Tam Linh và ông Trần Tử Văn ít có dịp gặp gỡ. Vào một chiều tháng 6 năm đó, thầy Tam Linh bất ngờ gặp lại một ông già người Hoa tầm 60 tuổi - người giữ kho của ông Trần Tử Văn. Ông đi chiếc xe đạp chở theo can dung môi PVC để bán.

Cụ già người Hoa độ chừng 60 tuổi đi rao bán khắp nơi trong thành phố. Ông đi khắp nẻo đường từ Lý Thái Tổ, Phùng Hưng, chợ Kim Biên, tới những cửa hàng sơn ở Nguyễn Văn Cừ. Sau đó các tiệm sơn này sẽ bán lại cho những người in lụa. 

Tuy nhiên, sau khi dùng hết số dầu PVC, thầy Tam Linh đến kho của ông Trần Tử Văn để mua dầu, nhưng không tìm ra cụ người Hoa và nhà xưởng đã được quản lý bởi nhà nước. Mặc dù đã đi khắp nơi để tìm mua nhưng đều không có loại dầu Cyclohexanone. Đến khi ông đem theo 1 mẫu chai dầu nhỏ thì chủ quán nhận ra và khẳng định rằng đây là dầu ông già, không biết dầu Cyclohexanone là dầu gì. 

Từ đó, dầu ông già xuất hiện và tồn tại ở khắp Sài Gòn, bất kỳ nơi đâu chỉ cần bạn hỏi Dầu ông già thì ai cũng biết nhưng nếu hỏi dầu thì chắc hẳn người biết chỉ đếm trên đầu ngón tay. 

2.Định nghĩa về dầu ông già

Dầu ông già hay còn có tên gọi là Cyclohexanone (CYC), đây là một dung môi hữu cơ có khả năng hòa tan nhiều chất hữu cơ. Tồn tại dưới dạng chất lỏng trong suốt, không màu, không tan trong nước và có mùi giống với acetone.

Dầu ông già tinh khiết đôi khi có thể chuyển sang màu vàng. Trong PVC thì Cyclohexanone được sử dụng làm chất phụ gia cho keo dán PVC, làm lớp phủ để tăng độ bám màu sơn, hay làm chất tẩy trắng nên trở thành một chất rất cần thiết cho sơn màu và mực in.

Công thức hóa học của Cyclohexanone

Cyclohexanone có công thức hóa học là C6H10O

3.Đặc tính của dầu ông già

• C6H10O là chất lỏng không màu, có mùi gần giống acetone và không tan trong nước. Tuy nhiên có thể bị oxy hóa và bị ngả sang màu vàng theo thời gian.

• Khối lượng phân tử 98.15 g/mol

• Tỉ trọng: 0.9478 g/cm³

• Tính tan trong nước: 8,6 g/100ml (20 độ C)

• Nhiệt độ sôi: 155,65 độ C (312,17 độ F; 428,8K)

• Độ nóng chảy: -47 độ C (-53 độ F; 226K)

• Áp suất hơi: 5 mmHg (20 độ C)

• Chỉ số khúc xạ: 1.447

• Độ nhớt: 2.02 Cp ở 25 độ C

• Cyclohexanone phản ứng với Grignard thuốc thử, Olefin theo các điều kiện của phản ứng Wittig hoặc phản ứng Horner - WAdsworth - Emmons,...

4. Quy trình điều chế dầu ông già

Hiện nay có 2 phương pháp để điều chế và sản xuất Cyclohexanone

•  Trong thí nghiệm: 

Nhờ vào việc oxy hóa Cyclohexanol mà dung môi Cyclohexanone được tạo ra, với chất xúc tác Crom Trioxide. 

• Trong công nghiệp:

Trong quá trình oxy hóa Cyclohexane trong không khí với chất xúc tác coban, Cyclohexanone được tạo ra

C₆H₁₂ + O₂ → (CH₂)₅CO + H₂O

Đây là quá trình hình thành Cyclohexanol và hỗn hợp này. Với tên gọi “ Dầu KA”, là nguyên liệu chính để sản xuất axit adipic. Ngoài ra, quá trình oxy hóa liên quan đến gốc và trung gian của hydroperoxide. Ở một số trường hợp, khi cyclohexanol tinh khiết, thu được bằng cách hydrat hóa cyclohexene. Cyclohexanone cũng có thể được tạo ra bởi một phần hydro hóa của phenol :

C₆H₅OH + 2H₂ → (CH₂)₅CO

Để tạo điều kiện thuận lợi hình thành cyclohexanol, quá trình này có thể được điều chỉnh. 

5.Những lưu ý cần biết khi sử dụng và bảo quản dầu ông già

Cyclohexanone được xem là dung môi công nghiệp ở mức an toàn cho sức khỏe. Tuy nhiên loại dung môi này cũng là hóa chất, vẫn sẽ gây nguy hiểm khi sử dụng và bảo quản. Chính vì vậy, để tránh gặp phải những tai nạn hóa chất, bạn cần lưu ý những điều sau:

Để tiến hành bảo quản dầu ông già, cần chú ý những điều sau đây:

• Phải được lưu trữ trong khu vực thông gió tốt, tránh xa các nguồn gây cháy, các nguồn nhiệt khác và ánh sáng mặt trời. Cần được kiểm soát bằng hệ thống xử lý hơi thích hợp, không nên để thoát hơi ra không khí.

• Nên lưu trữ ở nhiệt độ môi trường và đảm bảo sự thông thoáng

• Trong quá trình bảo quản nên để tránh xa các bình xịt, những nguyên tố dễ cháy, chất ăn mòn, có tính oxi hóa

• Khi không sử dụng đến nên đặt vào thùng chứa, đậy kín lại

6.Cách xử lý khi gặp sự cố tiếp xúc dầu ông già

Do Cyclohexanone có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con người. Vậy nên trong trường hợp tiếp xúc với dầu ông già, để sơ cứu bạn cần lưu ý những điều sau:

• Khi mắt bị tiếp xúc với Cyclohexanone, bạn cần rửa ngay với nước lạnh trong ít nhất 15 phút.

• Nếu tiếp xúc với da, cần cởi bỏ quần áo, giày bị nhiễm bẩn và rửa sạch vùng bị ảnh hưởng trong 15 phút. Nếu vết tiếp xúc nghiêm trọng, bạn nên rửa bằng xà phòng dự phòng khử trùng và bôi kem kháng khuẩn lên vùng da bị nhiễm độc. 

• Khi hít phải, nạn nhân cần di chuyển đến nơi thoáng mát, cần hô hấp nhân tạo nếu không thở được.

• Trong trường hợp nuốt phải Cyclohexanone, nên để nạn nhân nôn hết, nếu không thể tự nôn thì không được uống bất kỳ thứ gì khi chưa có chỉ dẫn của nhân viên y tế.

Trong mọi trường hợp, sau khi sơ cứu, bạn cần đến những cơ sở y tế gần nhất để được chăm sóc cần thận.

7. Những ứng dụng của dầu ông già trong đời sống sản xuất

Do sở hữu những đặc tính riêng biệt, Cyclohexanone đóng vai trò quan trọng trong sản xuất ở nhiều lĩnh vực khác nhau. 

• Hóa chất: Dầu ông già được sử dụng làm dung môi cho thuốc diệt nấm và trừ sâu. Ngoài ra, còn là nguyên liệu để tổng hợp các chất hữu cơ đặc biệt trong ngành sản xuất acid adipic, nylon và acprolactam. Một trong những nguyên liệu để sản xuất thuốc diệt cỏ, chất nhũ hóa, antihistamine, các loại amine và chất xúc tác trong tổng hợp nhựa polyester.

• Ngành dệt: với những tính chất đặc trưng, C6H10O được dùng làm phụ gia trong dung dịch ngân kiểm và aluminium soap để ngâm sợi.

Cyclohexanone là nguyên liệu để sản xuất hóa chất

Chất phụ gia trong ngành dệt

• Công nghệ kéo: CYC là chất phụ gia trong keo dán PVC để điều hòa tốc độ bay hơi.

• Bao bì: sử dụng trong sơn phủ cellophane, đồng dung môi cho cellulose nitrate.

Nguyên liệu để sản xuất bao bì

• Thuộc da: Dùng làm chất phụ gia để gia tăng độ bám dính của lớp sơn màu và làm chất tẩy trắng.

• Ngoài ra CYC là thành phần trong hỗn hợp dung môi cho mực in và PVC. Không chỉ vậy, còn được sử dụng làm nguyên liệu để tổng hợp các loại nhựa khác. Chất phụ gia trong sơn phủ bề mặt chống ẩm đục cho lacquer nitrate cellulose, tăng độ chảy cho lacquer cellulose acetate và chất tẩy sơn

Dầu ông già đang được bán ở khắp mọi nơi, tuy nhiên bạn nên xem xét kỹ lưỡng để lựa chọn một đơn vị cung cấp uy tín. Như vậy, qua bài viết này, chúng tôi đã giải thích tại sao dầu Cyclohexanone lại được gọi là dầu ông già, đặc tính, những ứng dụng trong thực tế. Hy vọng, Đông Á đã mang đến cho bạn đọc những thông tin hữu ích.