1. Tìm hiểu thạch tín là gì?
Thạch tín có tên gọi khác là Asen (tiếng anh tên là Arsenic). Ký hiệu hóa học của chất này là As, số nguyên tử trong bảng nguyên tố hóa học là 33. Thạch tín có công thức hóa học là As2O5 và As2O3, với thành phần chủ yếu là oxin của asen.
Thạch tín là một trong những loại hóa chất bán kim loại tự nhiên. Các nhà nghiên cứu cho rằng loại chất này có thể được tìm thấy và có mặt ở khắp nơi trên thế giới. Chúng đóng một phần vai trò quan trọng của lớp vỏ trái đất. Trầm tích có thành phần chính là thạch tín. Tức là Asen có thể được tìm thấy ở trên bề mặt nước, trong nước và các tầng nước ngầm,... Thậm chí, thạch tín có thể tồn tại cả ở trong không khí, trong thực phẩm và trong lòng đất.
Trong y học, thạch tín là thành phần dược liệu giúp điều trị những chứng bệnh như giang mai và hen suyễn, các căn bệnh ngoài da như bệnh chàm, vẩy nến,... Tuy nhiên, chúng cũng có thể gây hại cho người dùng. Asen có thể dễ dàng thâm nhập vào cơ thể qua hô hấp, da, hệ tiêu hoá,...
Ký hiệu hóa học của chất này là As, số nguyên tử trong bảng nguyên tố hóa học là 33
Trong cuộc sống, Asen thường thấy ở các giếng khoan nhân tạo phục vụ dân sinh. Vì vậy nguy cơ nhiễm độc thạch tín từ nước dùng rất hay xảy ra. Nếu gia đình bạn đang sử dụng nước giếng khoan cho hoạt động sinh hoạt, tuyệt đối không nên uống. Chỉ nên dùng để tắm giặt và sinh hoạt hàng ngày. Nếu có thể, hãy chuyển sang sử dụng nước máy để giảm thiểu nguy cơ này.
1.1 Tính chất vật lý của thạch tín là gì?
Asen nguyên chất với oxit là bên trong khác thạch tín thông thường, chúng là chất không có mùi, không màu, dễ dàng tan trong nước. Thạch tín có thể đổi được màu quỳ tím.
Màu sắc và hình thù của thạch tín rất đa dạng và đặc biệt. Có loại Asen màu xám bạc, có loại màu trắng thiếc, rất giòn.
Nguyên liệu Asen được tìm thấy bởi nhà nghiên cứu người Đức tên Albertus Magnus vào năm 1250. Chúng có trọng lượng nguyên tử là 74.92160, điểm nóng chảy là 817 độ C, Mật độ là 5.776 gram.
Asen có trọng lượng nguyên tử là 74.92160
1.2 Phân loại thạch tín
Các nhà khoa học đã chia thạch tín thành hai loại là vô cơ và hữu cơ.
- Thạch tín hữu cơ: Thường được tìm thấy trong thịt động vật và mô động vật. Với cơ thể người, thạch tín vô cơ không có hại. Asen hữu cơ là hợp chất có chứa nguyên tử như Axit 4-hydroxy-3-nitrobenzen earsonic
- Thạch tín vô cơ: Loại vô cơ thường tồn tại dưới hình thức hòa tan trong nước hoặc đất đá. Có hai loại thạch tín vô cơ chính với tên gọi Arsenate và Arsenit. Nguyên tử Asen ở dạng này là hợp chất Asen không có liên kết với gốc carbon hoặc kim loại tinh khiết.
Các nhà khoa học đã chia thạch tín thành hai loại là vô cơ và hữu cơ
Theo các nhà khoa học, thạch tín là con dao hai lưỡi. Ở trạng thái hữu cơ hay nói cách khác là trạng thái nguyên chất, chúng không gây hại và khá lành tính
Tuy nhiên khi biến đổi sang hợp chất hữu cơ, Asen là kim loại cực độc. Chất độc có trong thạch tín vô cơ cao gấp 4 lần thủy ngân theo nghiên cứu. Chúng chính là hóa chất được xếp vào nhóm đầu tiên trong bảng các chất độc gây ung thư (theo Cơ quan nghiên cứu ung thư Quốc tế và liên minh Châu Âu - EU)
2. Arsenic biến đổi như thế nào khi vào môi trường?
Trong tự nhiên, bạn có thể tìm thấy Asenic trong đất cùng với các khoáng chất. Chúng đi vào nước, không khí và đất qua bụi trong gió. Chúng cũng dễ xâm nhập vào nguồn nước theo dòng chảy ngầm và thiết bị lọc nước. Chính vì điều này, nguy cơ nước sinh hoạt nhiễm thạch tín rất cao.
Arsenic không dễ bị phân hủy trong tự nhiên. Loại chất này chỉ biến đổi bản thân thành dạng khác thôi. Các phức hợp của Arsenic có khả năng phân hủy trong môi trường nước. Chúng được lắng đọng hầu hết ở trong đất cặn.
3. Ứng dụng trong cuộc sống của thạch tín là gì?
Người ta gọi thạch tín là con dao hai lưỡi vì bên cạnh những lời cảnh báo vì mức độ độc hại ảnh hưởng tới sức khỏe con người, thạch tín vẫn có nhiều ứng dụng trong cuộc sống. Dưới đây là vài ứng dụng của thạch tín trong đời sống
3.1 Thạch tín ứng dụng trong ngành sản xuất công nghiệp
Khi kết hợp với chì, thạch tín trở thành một kim loại có tính cứng và bền, được ứng dụng nhiều trong ngành công nghiệp.
Bột thạch tín được sử dụng để sản xuất các món đồ thủy tinh, các loại pin, thậm chí dùng làm đạn,... Bên cạnh đó, Asen được dùng trong một vài loại pháo hoa hoặc làm chất pha tạp cho các dụng cụ trạng thái rắn như bóng bán dẫn.
Tuy được ứng dụng nhiều, nhưng Asen vẫn bị cấm hoặc hạn chế sử dụng ở nhiều nơi do chúng là chất độc cực mạnh. Những lệnh cấm này được ban hành do sức ép từ Cơ quan bảo vệ môi trường Mỹ - EPA
Bột thạch tín được sử dụng để sản xuất các món đồ thủy tinh
3.2. Asen sử dụng trong nông nghiệp
Asen được ứng dụng lần đầu trong nông nghiệp và năm 1940 làm chất bảo quản gỗ. chúng giúp ngăn ngừa thối rữa trong gỗ.
Tới năm 1980, loại chất này thành dược liệu trong thuốc trừ sâu để tiêu diệt các loại sâu bọ gây hại cho mùa màng. Tuy nhiên tính độc hại của thạch tín không chỉ tiêu diệt sâu bọ mà còn gây hại cho con người. Vì vậy tới năm 2003, các loại thuốc trừ sâu, thuốc diệt mối,... chứa thạch tín được những nhà sản xuất tự nguyện gạch khỏi danh sách sản xuất vì tác động xấu của chúng tới sức khỏe con người.
Thạch tín là dược liệu trong thuốc trừ sâu để tiêu diệt các loại sâu bọ gây hại cho mùa màng
3.3 Asen sử dụng trong y tế
Tuy thạch tín là chất độc chết người, nhưng cũng là một dược liệu cứu người. Ngay từ thế kỷ 4 TCN, thạch tín đã được người Hy Lạp cổ sử dụng như một loại kháng sinh điều trị bệnh lở loét, hoặc dùng làm rụng lông
Vàng năm 1786, một vị bác sĩ người Anh tên Thomas Fowler đã nghiên cứu là thành công ứng dụng thạch tín và các loại thuốc bổ. Thuốc được dùng để điều trị những loại bệnh như: đau mắt đỏ, thiếu máu, bạch cầu, hen suyễn, vẩy nến, … Một trong những chứng bệnh này là bệnh nan y khó chữa thời đó.
Nhưng các nhà nghiên cứu cũng phát hiện rằng thuốc chứa thạch tín không phải một giải pháp tốt mọi mặt. Chúng làm suy giảm số lượng tế bào bạch cầu ở người bệnh sau khi dùng thuốc. Bên cạnh đó, chúng cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư. Vì vậy thạch tín sau đó bị loại bỏ khỏi các dược liệu trong điều chế thuốc chữa bệnh.
4. Nước nhiễm thạch tín ảnh hưởng thế nào tới sức khỏe?
Vì dễ bị phát tán qua gió bụi và dễ bị tan trong nước, việc nhiễm Asen qua nguồn nước sinh hoạt và thực phẩm có khả năng rất cao. Thực phẩm bẩn và nguồn nước ô nhiễm cùng nhiều các tác nhân khác là nơi dễ chứa thạch tín. Việc phơi nhiễm cũng có thể xảy đến khi da tiếp xúc với nước và đất chứa Asen
Việc nhiễm Asen qua nguồn nước sinh hoạt và thực phẩm có khả năng rất cao
Với trẻ em, việc nhiễm độc thạch tín có thể diễn ra từ trong bụng mẹ thông qua đường ăn uống và da. Dẫn đến bị dị tật bẩm sinh hoặc có nguy cơ mắc những loại bệnh ung thư về sau.
Theo cơ quan bảo vệ môi trường Mỹ, tiêu chuẩn hàm lượng thạch tín được phép có trong nước uống là từ 50 µg/L tới mức dưới 10 µg/L. Nhưng việc tiếp xúc sử dụng Asen trong sinh hoạt hàng ngày là điều kiện để chất độc này tích tụ trong cơ thể người, từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe.
5. Sự độc hại của thạch tín là gì?
Ngộ độc thạch tín gây ra nhiều nguy hiểm cho cơ thể.
-
Gây các biến chứng cho da như: sạm da, lão hóa da, biến đổi sắc tố da. Chúng cũng làm đẩy nhanh nguy cơ mắc ung thư da.
-
Nhiễm độc cấp tính: Asen khiến nạn nhân bị nhiễm độc cấp tính với biểu hiện như tiêu chảy liên tục nôn mửa, khát nước dữ dội, tiểu khó, đau bụng, mặt nhợt nhạt, thâm tím trên da,... Nếu không được cấp cứu kịp thời, việc nhiễm độc cấp tính trở nên rất nguy hiểm, có thể khiến người bệnh tử vong
-
Biểu hiện ban đầu: Thạch tín thường ngấm từ từ vào cơ thể người trong một thời gian dài, dù chỉ một lượng nhỏ. Các triệu chứng nhiễm độc Asen mãn tính hay xuất hiện giai đoạn đầu bao gồm giảm hoặc tăng sắc tố da, có những vết thâm nhỏ ở bụng, ngực, cẳng chân,... Da người bệnh có nhiều mảng dày sừng như mụn cơm, sau đó lan ra thành từng mảng.
-
Nhiễm độc lâu dài: Khi nạn nhân nhiễm bệnh lâu ngày, các biến chứng cụ thể gồm mất cảm giác thính giác, ảnh hưởng hệ thần kinh, mất cảm giác tay chân, tiểu đường, bệnh nhồi máu cơ tim, bệnh gan, sảy thai,...
Thạch tín được mệnh danh là “vua của chất độc”, nếu là người bình thường, bạn tuyệt đối không nên tự ý mua và sử dụng.
Các triệu chứng nhiễm độc Asen mãn tính hay xuất hiện giai đoạn đầu bao gồm giảm hoặc tăng sắc tố da, có những vết thâm nhỏ sau đó lan rộng
6. Các biện pháp để ngăn ngừa ngộ độc thạch tín là gì?
Để phòng ngừa ngộ độc thạch tín, bạn có thể tham khảo các phương án dưới đây
6.1 Chỉ dùng nguồn nước sạch và đảm bảo an toàn
Đây là biện pháp tốt nhất để ngăn ngừa được sự tiếp xúc của cơ thể với thạch tín. Nguồn nước đảm bảo an toàn là nguồn nước được nhà nước cho phép sử dụng. Lập tức ngừng sử dụng nếu nghi ngờ nước sinh hoạt bị nhiễm bẩn.
Bạn có thể sử dụng máy lọc nước để đảm bảo nước sinh hoạt đã được lọc hết các tạp chất gây hại
6.2 Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Nếu khu vực bạn sống là nơi có nguy cơ cao phải tiếp xúc với chất độc thạch tín, hãy thường xuyên kiểm tra sức khỏe theo định kỳ. Điều này giúp phát hiện sớm các nguy cơ nhiễm độc mãn tính.
6.3 Mặc trang phục bảo hộ
Khi tiếp xúc với Asen, đừng quên mặc trang phục bảo hộ đầy đủ và đúng cách. Sau khi tiếp xúc với thạch tín, hãy tắm rửa và thay quần áo luôn.
Trên đây là những giải đáp cho câu hỏi thạch tín là gì và Nước nhiễm thạch tín ảnh hưởng thế nào tới sức khỏe con người. Hãy để lại câu hỏi cho Đông Á nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào nhé.