1. Rỉ sét là gì?
Rỉ sét (hay còn gọi là gỉ sét, ăn mòn) là hiện tượng kim loại bị oxy hóa trong không khí. Rỉ sét được hình thành khi sắt và oxi trong không khí kết hợp với nhau, tạo quá trình oxit hóa. Rỉ sét xuất hiện khiến kim loại yếu đi. Khi bề mặt tiếp xúc lâu với độ ẩm và không khí khiến cho các đinh ốc bị rỉ, tạo thành lỗ rỉ trên bề mặt những tấm sắt.
Rỉ sét có màu nâu đỏ ánh cam, chồng lên nhau thành từng vảy, những lớp vảy dễ vỡ. Lớp rỉ sét không bảo vệ sắt phía trong mà làm biến chất, ăn mòn sắt. Chúng khiến các vật dụng bằng sắt và kim loại bị đổi màu và trở nên xấu xí.
Rỉ sét (hay còn gọi là gỉ sét, ăn mòn) là hiện tượng kim loại bị oxy hóa trong không khí
Một miếng sắt bị rỉ hoàn toàn sẽ phồng lên, tăng thể tích lên khoảng 8 lần. Trạng thái rỉ sắt như bọt biển sẽ dễ dàng hấp thụ nước và bị rã nát.
Việt Nam là đất nước có khí hậu nóng ẩm và đây là môi trường rất thích hợp để rỉ sắt phát triển. Trong nhiều gia đình Việt, vật dụng kim loại bị rỉ sét có lẽ không còn xa lạ.
2. Tìm hiểu nguyên nhân xảy ra rỉ sét là gì
Quá trình sắt bị rỉ sét là một quá trình tự nhiên, có thể xảy ra với bất kỳ vật dụng kim loại nào, và đôi khi là điều khó tránh. Các vật dụng, thiết bị kim loại có hàm lượng sắt bên trong hoặc được chế tạo từ sắt rất nhiều. Vì vậy chúng đều dễ bị hình thành rỉ sét trên bề mặt.
Môi trường là yếu tố tác động lớn đến quá trình này, trong đó tác động nhiều nhất là thời tiết và độ ẩm. Sắt ở trong môi trường ẩm ướt, nhiều nước là tác nhân cho hiện tượng oxy hóa. Thời tiết ẩm ướt của Việt Nam là yếu tố hàng đầu gây hiện tượng này.
Ngoài ra, khí CO2 ở dạng hòa tan trong nước cũng là một nguyên nhân. Bề mặt của các dụng cụ, thiết bị sắt nhiễm bẩn, không sạch và thành phần cacbon có trong thép,... cũng có thể là nguyên nhân của sự rỉ sét.
Sắt ở trong môi trường ẩm ướt, nhiều nước là tác nhân cho hiện tượng oxy hóa
3. Cách chống rỉ sét và tẩy rỉ sét bạn nên biết
Như đã nói ở trên, quá trình rỉ sét là điều khó tránh khỏi. Việc dụng cụ thiết bị kim loại bị rỉ sét có thể không ảnh hưởng nhiều tới sinh hoạt và sức khỏe con người. Tuy nhiên trong một số ngành công nghiệp, rỉ sét mang lại nhiều rắc rối. Đông Á xin liệt kê một vài cách chống rỉ sét thường dùng trong công nghiệp sản xuất, và các cách tẩy rỉ sét trong sinh hoạt gia đình.
3.1 Cách chống rỉ sét
Sắt là nguyên liệu rất quan trọng trọng nhiều ngành sản xuất, đặc biệt là ngành xây dựng. Vì vậy việc ngăn ngừa, làm chậm quá trình rỉ sét là việc rất quan trọng. Đây là một số cách thông dụng:
-
Dùng các hợp kim chống rỉ: hợp kim hay được dùng rộng rãi là sắt pha crom oxit. Tốc độ rỉ của loại hợp kim này chậm hơn so với bình thường. Tuy nhiên khi thiết kế sử dụng vật liệu, hợp kim này cần có các biện pháp bảo vệ để tránh phơi nhiễm ra bên ngoài. Vì sắt pha crom oxit chỉ rỉ chậm hơn chứ không ngăn ngừa 100% việc rỉ.
-
Mạ sắt thép: Bình thường các nhà sản xuất sẽ dùng phương pháp mạ để chống lại sự rỉ sét. Có hai loại đó mạ thường và mạ điện. Mạ thường được áp dụng nhiều hơn vì nó có giá thành rẻ hơn, lại dính chặt vào thép. Quá trình ăn mòn sẽ bắt đầu ở lớp kẽm mạ phủ trước thay vì lớp sắt ở bên dưới. Ngoài ra, cadimi và nhôm cũng được dùng trong việc mạ bảo vệ sắt.
-
Kiểm soát độ ẩm: Nếu có thể kiểm soát được độ ẩm trong bầu khí quyển thì có thể tránh được rỉ sét. Tuy nhiên cách này chỉ áp dụng với việc vận chuyển các nguyên liệu, thiết bị kim loại bằng các gói silica gel theo đường biển.
-
Sơn phủ: Sơn phủ là giải pháp thông dụng nhất trong việc bảo quản sắt khỏi sự rỉ sét. Các chất phủ như sơn sẽ được trộn cùng các chất ức chế quá trình rỉ sắt, sau đó phun hoặc quét lên bề mặt thiết bị. Trong đời thường, các cánh cổng, cửa nhà hoặc dụng cụ kim loại thường áp dụng cách này. Ở các công trình, tàu thép, ô tô cũng ưa chuộng phương pháp này.
Mạ sắt thép là một giải pháp ngăn ngừa rỉ sét
3.2 Cách tẩy rỉ sét dễ thực hiện tại nhà
Nếu đồ dùng kim loại trong nhà bị dính rỉ sét, bạn có thể tham khảo những cách tẩy rỉ sét dễ làm tại nhà dưới đây:
Dùng dung dịch muối chanh
Trong chanh có tinh chất limonene chuyên dùng làm chất tẩy rửa và làm sạch. Trộn chanh với muối thành một hỗn hợp dung dịch có khả năng tẩy rỉ sét rất hiệu quả. Hoặc bạn có thể rắc muối lên khu vực kim loại bị rỉ sét, sau đó vắt chanh phủ lên chỗ muối. Sau 2 tiếng sử dụng luôn vỏ chanh chà xát lên chỗ rỉ sét để làm sạch mà không bào mòn bề mặt dụng cụ
Trộn chanh với muối thành một hỗn hợp dung dịch có khả năng tẩy rỉ sét rất hiệu quả
Dùng giấm trắng
Giấm trắng bản chất là acetic, vì vậy chúng có thể tạo phản ứng với rỉ sét sau đó tẩy sạch chúng. Nếu dụng cụ cần tẩy có đường kính nhỏ, bạn có thể ngâm chúng trong một bát giấm ăn khoảng vài giờ sau đó chà sạch lại với nước.
Nếu khu vực cần tẩy rỉ sét có đường kính lớn, hãy thấm giấm vào nhiều miếng bông hoặc giẻ rồi phủ lên chỗ rỉ, hoặc đổ giấm lên khu vực đó. Để yên trong vài giờ và lau chùi lại. Cách này hiệu quả hơn với những vết rỉ sét có quy mô nhỏ.
Giấm trắng bản chất là acetic, vì vậy chúng có thể tạo phản ứng với rỉ sét sau đó tẩy sạch chúng
Dùng baking soda
Baking soda (hay còn được gọi là muối nở) là một chất tẩy rửa hay được sử dụng để loại bỏ những chất bẩn cứng đầu, trong đó có rỉ sét. Bạn trộn baking soda với nước để tạo thành một hỗn hợp sệt, sau đó phủ chúng lên khu vực có rỉ sét trên dụng cụ, thiết bị. Tỷ lệ trộn tùy thuộc vào mức độ rỉ sét và quy mô vùng bị rỉ sét. Sau khi ủ vài giờ bạn dùng bàn chải chà xát, vết rỉ sét sẽ biết mất.
Baking soda (hay còn được gọi là muối nở) là một chất tẩy rửa hay được sử dụng để loại bỏ những chất bẩn cứng đầu, trong đó có rỉ sét
Dùng khoai tây và nước rửa bát
Khoai tây ngoài là một loại thực phẩm thông dụng trong các căn bếp thì còn có tác dụng tẩy đi rỉ sét khi kết hợp với nước rửa chén. Bạn cắt khoai tây thành nhiều lát mỏng, sau đó ngâm khoai vào một bát nhỏ đựng nước rửa chén trong khoảng 20 phút. Sau đó bạn lấy lát khoai tây đắp lên các vết rỉ sét trong 2 tiếng. Cuối cùng chỉ việc lấy khăn lau sạch lớp rỉ sét trên đồ dùng kim loại.
Khoai tây ngoài là một loại thực phẩm thông dụng trong các căn bếp thì còn có tác dụng tẩy đi rỉ sét khi kết hợp với nước rửa chén
4. Hóa chất tẩy rỉ sét là gì
Thường trong các ngành công nghiệp và sản xuất, việc tẩy rỉ sét không thể giải quyết bằng các cách trên vì sự khác biệt về quy mô. Vì vậy các nhà nghiên cứu đã sản xuất ra nhiều loại hóa chất tẩy rỉ sét để ứng dụng ở mức quy mô công nghiệp.
4.1 Hóa chất Metal Rescue
Đây là một sản phẩm tẩy rỉ sét có nguồn gốc từ Mexico. Chất tẩy rỉ này rất phổ biến trong sản xuất và được người Việt Nam ưa chuộng. Metal Rescue có khả năng tẩy rửa mạnh, loại bỏ được những mảng rỉ lâu ngày, bao gồm cả một số oxit trên đồng.
Mặc dù có khả năng tẩy rỉ sét tốt nhưng Metal Rescue vẫn giữ được độ an toàn cao cho người sử dụng và thiết bị. Chúng không chứa độc tố VOC bay hơi (chất này gây ung thư) và không gây ô nhiễm môi trường
Cách sử dụng loại hóa chất này cũng rất dễ dàng. Bạn chỉ cần pha loãng theo một tỷ lệ phù hợp và tùy theo quy mô vùng rỉ sét. Hóa chất Metal Rescue cũng có thể tái sử dụng nhiều lần nên tính ra chi phí sử dụng rất hợp lý.
4.2 Hóa chất SYK Rust Remover
Đây là hóa chất chuyên dụng để tẩy rỉ sét trên sắt có nguồn gốc từ Nhật Bản. Với độ đậm đặc cao, có thể pha loãng với một tỷ lệ tới 1:100, Rust Remover là lựa chọn của nhiều nhà máy công nghiệp. Với cơ chế làm mềm các vết rỉ sét và cặn bẩn trong thời gian ngắn, dung dịch này rất an toàn cho người dùng và môi trường.
Trên đây là những giải đáp cho câu hỏi rỉ sét là gì, làm sao để khắc phục vết rỉ sét hiệu quả mà nhanh chóng. Nếu bạn muốn tìm hiểu về các hiện tượng hóa học và các loại hóa chất khác, hãy ghé website của Đông Á để biết thêm thông tin nhé.