Ngộ độc Asen: Triệu chứng, nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa, điều trị

Ngộ độc Asen là gì?

Ngộ độc Asen là gì?

Asen hay thạch tín là á kim, có màu trắng như thiếc hay xám bạc, không màu, không mùi, không vị và được tìm thấy khắp nơi trên thế giới. Hợp chất của Asen rất độc và ở dạng dung dịch độc hơn dạng không hòa tan. 

Nhiễm độc Asen là tình trạng 1 người bị nhiễm Asen ở mức độ nguy hiểm. Loại độc này có thể biểu hiện bằng các tổn thương đặc trưng trên da, tích tụ ở răng, tóc, móng và nếu tiếp xúc lâu dài có thể gây ung thư thậm chí tử vong. 

Trên thực tế, nhiều người có thể bị ngộ độc Asen nhưng do nhận thức chưa đầy đủ nên có thể lơ là, bỏ qua, bỏ sót. Tỷ lệ nhiễm  độc As mãn tính rất cao đặc biệt là những người khai thác mỏ, khai thác vàng, luyện thiếc tự do không được khám chữa.

Triệu chứng ngộ độc Asen

Trên thực tế, phụ thuộc vào cách tiếp xúc người bệnh có thể gặp các triệu chứng là ngộ độc Asen mãn tính hoặc ngộ độc Asen cấp tính. Biểu hiện thường thấy của từng tình trạng ngộ độc là: 

Nhiễm độc Asen cấp tính

Nhiễm độc Asen cấp tính

Triệu chứng nhiễm độc Asen cấp tính thường xảy ra khi bệnh nhân hấp thụ một lượng lớn As qua đường tiêu hóa hoặc hô hấp. Các triệu chứng thường xuất hiện sớm ngay sau nửa giờ hoặc nhiều giờ từ khi độc xâm nhập cơ thể: 

• Khô miệng, khó nuốt

• Buồn nôn, đau bụng dữ dội, tiêu chảy, phân có nhiều hạt giống gạo và lẫn với máu

• Mất nước, tiểu ít hoặc vô niệu

• Huyết áp giảm, thân nhiệt giảm, thường đi kèm với viêm ống thận cấp

• Co giật, chuột rút 

• Hầu hết tình trạng bệnh nhân xấu dần đi trong từ 3 - 7 ngày sau ngộ độc, nghiêm trọng hơn có thể tử vong sau 24 giờ. 

• Bệnh nhân sống sót thường phục hồi chậm sau nhiều ngày, nhiều tuần, nhiều tháng. Nhiều bệnh nhân sau khi khỏi vẫn còn dấu hiệu như móng tay vân khía ngang, nước tiểu có protein hay hồng cầu do thận chưa phục hồi…

Ngộ độc Asen mãn tính

Triệu chứng ngộ độc Asen mãn tính thường biểu hiện với một số triệu chứng như sau: 

• Dấu hiệu ban đầu: Đau bụng, ngứa khắp người, mệt mỏi, suy nhược, đau khớp

• Tình trạng tiếp theo: Táo bón hoặc tiêu chảy, phù mi mắt dưới, phát ban đỏ ngoài da, niêm mạc tổn thương (viêm họng, viêm xoang, viêm lợi), các triệu chứng viêm niêm mạc đường hô hấp trên (khản tiếng, ho, chảy nước mũi), viêm màng tiếp hợp (đỏ mắt). Loạn sừng lòng bàn tay và bàn chân, sạm da, rụng lông, rụng tóc.

• Triệu chứng thần kinh: Cảm giác kiến bò, tê cóng, bỏng da hoặc ngứa kèm theo run, co giật cơ, tiêu cơ, viêm dây thần kinh gây liệt, rối loạn cảm giác. 

• Nguy cơ dẫn đến bệnh nghiêm trọng: Suy gan, suy thận, có protein niệu, gan thoái hóa mỡ, bạc cầu giảm hoặc thiết máu bất sản tủy; nguy cơ gây ra các bệnh ung thư da, xương, phổi, mụn cơm ác tính.

Nguyên nhân nhiễm độc Asen

Nhiễm độc asen chủ yếu từ nguồn nước và thực phẩm trong quá trình ăn uống 

Nguyên nhân chính dẫn đến nhiễm độc As là do hấp thụ lượng một lượng độc ở mức nguy hiểm qua đường ăn uống, hô hấp hoặc hấp thụ qua da. Khi bị nhiễm độc với lượng lớn có thể dẫn đến tử vong trong thời gian ngắn, còn nhiễm độc với lượng nhỏ trong thời gian dài có thể gây ra nhiều bệnh lý nghiêm trọng. 

Phần lớn các trường hợp nhiễm độc thạch tín là do điều kiện làm việc trong môi trường chứa nhiều Asen. Những người có nghề nghiệp tiếp xúc với lượng lớn khói bụi, sương mù trong quá trình sản xuất, chế biến và sử dụng các hợp chất Asen trong công nghiệp khai thác, luyện kim (khai thác vàng, luyện kim màu do As trong quặng mangan, thiếc…)

Ngành luyện kim có tỷ lệ Asen cao trong quặng, khi bị nhiệt độ lò nung chảy, bay hơi gây ô nhiễm môi trường và dẫn đến gây ngộ độc mãn tính hoặc cấp tính cho người tiếp xúc. 

Chẩn đoán ngộ độc As

Đối tượng cần được chẩn đoán ngộ độc As là người lao động có thời gian tiếp xúc kéo dài, làm việc trong môi trường có chứa nhiều Asen vượt quá giới hạn tối đa cho phép là 0,3 mg/ m2. Những kỹ thuật y tế được sử dụng trong chẩn đoán là xét nghiệm máu, nước tiểu, tóc, móng tay. 

• Xét nghiệm tóc, móng tay có thể đánh giá mức độ phơi nhiễm tối đa 12 tháng. Xét nghiệm có thể chỉ ra chính xác việc tiếp xúc, nhưng không cho thấy kết quả As ảnh hưởng đến sức khỏe. 

• Trong vòng 12 ngày kể từ ngày tiếp xúc ban đầu nên thực hiện xét nghiệm nước tiểu, để đo lường chính xác thời điểm bệnh nhân bị ngộ độc. Nếu kết quả lớn hơn 0,1mg/lít nước tiểu hoặc > 100 micromoles creatinin/lít kèm theo các dấu hiệu lâm sàng trên đây thì có thể khẳng đoán nhiễm xác định.

Điều trị ngộ độc Asen

Điều trị ngộ độc asen cần có chuyên gia y tế 

Điều trị ngộ độc Asen phụ thuộc vào giai đoạn nhiễm độc và loại nhiễm độc. Tuy nhiên hiện nay chỉ có phương pháp điều trị giảm thiểu tác hại, chưa có phương pháp điều trị triệt để đào thải As ra khỏi cơ thể. 

Một số phương pháp điều trị có thể thực hiện là: 

• Loại bỏ quần áo, giày dép có thể nhiễm Asen

• Tắm rửa, chà kỹ  vùng da bị ảnh hưởng hay tiếp xúc Asen

• Truyền máu

• Sử dụng thuốc trợ tim trong trường hợp bệnh nhân bắt đầu suy yếu tim

• Tăng cường sức khỏe tim mạch bằng cách bổ sung khoáng chất nhằm làm giảm nguy cơ có thể gây tử vong do vấn đề về nhịp tim

• Theo dõi chức năng thận

• Loại bỏ lượng Asen lắng bằng cách tưới rửa ruột và ngăn không cho hấp thụ vào ruột

Bên cạnh đó, bác sĩ có thể sử dụng liệu pháp Chelation để phân lập As từ protein máu bằng một số hóa chất axit dimercaptosuccinic và dimercaprol. 

Biện pháp phòng ngừa nhiễm độc Asen

Biện pháp phòng ngừa ngộ độc Asen tại nơi làm việc: 

• Thực hiện công tác thông hút gió, hút bụi, hút hơi As tại chỗ

• Xây tường, nền và lối đi chung trong phân xưởng, khu vực làm việc nhẵn, không thấm nước, cọ rửa hàng ngày.

• Thay vì sử dụng các hợp chất Asen tan, hãy thay thế bằng hợp chất không tan

• Khám sức khỏe định kỳ đầy đủ cho công nhân thường xuyên làm việc trong môi trường có As để sớm phát hiện tình trạng nhiễm độc

• Giám sát định kỳ môi trường lao động ít nhất 1 năm 1 lần

• Trang bị đầy đủ bảo hộ cho người lao động phù hợp với công việc

• Cấm hút thuốc, ăn uống tại nơi làm việc để phòng ngừa nhiễm độc qua đường hô hấp và tiêu hóa

• Sau mỗi ca làm việc cần tắm rửa và thay quần áo

Tại gia đình có sử dụng giếng khoan, cần đề phòng nhiễm độc bằng cách lọc nước thông qua bể lọc, giàn phun mưa nếu nước nhiễm sắt từ 5mg/ lít trở lên hoặc dùng các thiết bị lọc As. Bên cạnh đó cần thực hiện các hoạt động sau: 

• Xác định Asen bằng cách kiểm tra nguồn nước định kỳ

• Khi lưu trữ nước mưa cần cẩn thận, che chắn kỹ các bồn chứa nước sạch

• Khoan giếng sâu để giảm thiểu lượng As nhiễm trong nước

Với bệnh nhân bị nhiễm độc As cần tuân thủ đúng việc sử dụng thuốc theo phác đồ điều trị của bác sĩ. Nên chủ động khám sức khỏe tổng quát từ 6 - 12 tháng/ lần để bác sĩ nắm rõ tình trạng bệnh lý của bệnh nhân và có điều chỉnh phù hợp. 

Ngộ độc Asen là 1 trong những nguy cơ cao gây ra bệnh ung thư, nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến tử vong. Với những thông tin chi tiết từ nội dung trên đây Đông Á hy vọng sẽ giúp bạn phòng tránh được tình trạng nguy hiểm và có thể sớm phát hiện triệu chứng nhiễm độc (nếu có) để kịp thời xử lý một cách hiệu quả.