Nguyên nhân, cách xử lý và phòng ngừa hiện tượng tôm nổi đầu

Nguyên nhân tôm nổi đầu trong vuông tôm là gì?

Hiện tượng tôm nổi đầu có thể do rất nhiều nguyên nhân, cụ thể như sau:

Thiếu oxy hòa tan trong ao

Thiếu oxy trong nước khiến tôm nổi đầu

Oxy là yếu tố cần thiết trong quá trình hô hấp của tôm và các sinh vật sống trong nước. Khi oxy hòa tan trong nước giảm xuống mức đáng kể, tôm sẽ gặp khó khăn trong việc hấp thụ oxy qua mang tơ của chúng. Kết quả là tôm có thể bơi lên bề mặt nước để cố gắng lấy oxy từ không khí.

Tùy từng giống tôm mà lượng oxy hòa tan cần có trong ao nuôi cũng có sự khác nhau:

• Với tôm sú: Nồng độ oxy hòa tan tối thiểu là 4 ppm.
• Với tôm thẻ chân trắng: Nồng độ oxy hòa tan tối thiểu là 6 ppm.

Khi nồng độ oxy hòa tan trong nước thấp dưới 2ppm, hiện tượng tôm nổi đầu sẽ xảy ra và nguyên nhân của việc sụt giảm nồng độ này thường là:

• Sự phát triển quá mức của các loại tảo đã hấp thụ hết oxy trong ao, thậm chí chúng còn bám vào mang tôm khiến tôm khó hô hấp.
• Những ao nuôi có độ mặn, nhiệt độ càng cao và không có gió thì lượng oxy càng thấp.
• Khi mật độ tôm nuôi quá cao, nhu cầu về oxy của chúng sẽ tăng lên đột ngột, dẫn đến sự cạnh tranh về oxy trong nước.
• Hệ thống tuần hoàn nước (bố trí máy sục khí, quạt nước) hoạt động không hiệu quả có thể làm giảm lượng oxy hòa tan trong ao, nhất là ở những vùng nước đáy, nơi mà các chất hữu cơ bị phân hủy dẫn đến sự suy giảm oxy trong nước.
• Quá trình phân hủy các chất hữu cơ như thức ăn thừa, phân tôm,… có thể tiêu tốn một lượng lớn oxy trong nước.

Nồng độ các khí độc trong ao tăng cao

Khi lượng khí độc trong ao tăng cao, nó sẽ gây ra hiện tượng tôm di chuyển về phía bề mặt nước để tránh khí độc. Một số khí độc thường gặp trong ao nuôi tôm có thể là:

• Amoniac (NH₃): Amoniac là một chất khí độc hại có thể phát sinh từ thức ăn thừa và chất thải của tôm. Khi nồng độ khí độc này tăng lên, nó có thể khiến tôm bị stress và tổn thương, khiến cho chúng bơi hết lên bề mặt nước để trốn khỏi môi trường độc hại.
• Hidrogen sulfide (H₂S): Hidrogen sulfide thường xuất hiện trong ao nuôi tôm khi có sự phân hủy của các chất hữu cơ trong nước. Đây là một khí rất độc, nồng độ cao có thể gây ra tổn thương cho hệ thần kinh của tôm, thậm chí là khiến tôm chết hàng loạt.
• Carbon dioxide (CO₂): Một lượng lớn CO₂ trong nước có thể làm giảm nồng độ oxy trong ao và khiến tôm nổi đầu.

Tôm nhiễm bệnh

Một số bệnh trên tôm như bệnh đốm trắng, hoại tử gan tụy, bệnh đỏ thân,… cũng là một trong những nguyên nhân khiến tôm nổi đầu, bỏ ăn, kéo đàn, thậm chí là chết hàng loạt nếu không điều trị kịp thời.

Tăng độ mặn

Tôm thường không thích sống trong môi trường nước quá mặn. Khi nồng độ muối tăng cao, chúng có thể bơi lên mặt nước để trốn khỏi những nơi có độ mặn cao. Điều này đã gây ra hiện tượng tôm nổi đầu.

Ngoài những nguyên nhân chính kể trên thì tôm nổi đầu còn do biến động từ các yếu tố môi trường bên ngoài như thời tiết, nhiệt độ, tảo tàn, rong, nắng mưa thất thường, sự thay đổi đột ngột của pH,… Chính vì vậy mà bà con cần xác định chính xác nguyên nhân để có biện pháp xử lý kịp thời, tránh những thiệt hại không đáng có trong vụ nuôi.

Dấu hiệu phát hiện hiện tượng tôm nổi đầu

Tôm nổi đầu trên bề mặt ao nuôi

Các dấu hiệu nhận biết hiện tượng tôm nổi đầu cũng khá rõ ràng. Bà con có thể quan sát bằng mắt thường thông qua các biểu hiện sau:

• Tôm nổi đầu, kéo đàn và bơi lờ đờ ở trên mặt nước
• Thiếu oxy có thể làm giảm sự hoạt động và khả năng tiêu hóa của tôm, khiến chúng giảm ăn hoặc không ăn, chậm lớn.
• Tôm chết rải rác, thậm chí là chết hàng loạt vào buổi sáng sớm.
• Màu sắc mang tôm có sự thay đổi từ màu trắng ngà sang màu hồng.

Cách xác định chính xác hiện tượng tôm nổi đầu

Việc xác định chính xác nguyên nhân tôm nổi đầu rất quan trọng. Nó sẽ giúp người nuôi có phương án xử lý kịp thời và hiệu quả nhất. Dưới đây sẽ là các bước chẩn đoán nguyên nhân tôm nổi đầu mà bà con có thể tham khảo”

• Bước 1: Sử dụng máy đo nồng độ oxy hòa tan để đo lượng oxy trong nước ao.
• Bước 2: Kiểm tra đáy ao, sử dụng bộ Test Sera để kiểm tra hàm lượng các khí độc trong ao.
• Bước 3: Quan sát và kiểm tra mật độ tảo trong ao nuôi.
• Bước 4: Sử dụng máy đo độ pH để kiểm tra xem pH trong ao đã ở mức ổn định hay chưa.
• Bước 5: Xét nghiệm bệnh trên tôm bằng kỹ thuật PCR để kiểm tra xem tôm có nhiễm các bệnh như EMS, đốm trắng, đỏ thân hay không.

Cách xử lý hiện tượng tôm nổi đầu đúng kỹ thuật

Để khắc phục tình trạng tôm nổi đầu, bà con có thể thực hiện theo các biện pháp dưới đây:

Bổ sung oxy cho nước

Việc đầu tiên và cũng là quan trọng nhất chính là cung cấp đủ lượng oxy cho ao nuôi tôm. Bạn có thể sử dụng sục khí hoặc bật quạt nước để tăng lượng oxy trong nước. Hãy đảm bảo rằng hệ thống tuần hoàn nước luôn hoạt động tốt để đảm bảo sự lưu thông oxy trong ao nuôi.

Bật quạt nước để bổ sung oxy hòa tan cho nước ao tôm

Kiểm tra, điều chỉnh nhiệt độ, độ mặn, độ pH nước

Hãy đảm bảo rằng nhiệt độ, độ mặn, độ pH của nước trong ao nuôi tôm ổn định, không thay đổi đột ngột. Sự thay đổi nhiệt độ nước có thể gây stress cho tôm và khiến tôm có hiện tượng tôm nổi đầu.

• Kiểm tra nhiệt độ: Sử dụng thermometers để đo nhiệt độ của nước. Các thermometer nước thông thường có độ chính xác khá cao và có thể được thả xuống ao để đo nhiệt độ nước. Nếu có sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, bà con cần có biện pháp điều chỉnh phù hợp. Ví dụ như khi nhiệt độ nước xuống thấp, bà con có thể bổ sung vôi nóng để tăng nhiệt độ nước, lưu ý đến độ pH và độ kiềm khi bổ sung.
• Kiểm tra độ mặn: Đối với ao nuôi tôm nước ngọt, bà con có thể dùng một bộ đo độ mặn hoặc khúc xạ kế. Còn với những ao nuôi tôm nước mặn, bà con có thể sử dụng khúc xạ kế hoặc đo bằng cách sử dụng cân đo (hydrometer). Nếu độ mặn quá cao hoặc quá thấp, bà con có thể điều chỉnh bằng cách thêm nước ngọt hoặc nước biển tùy theo tình hình cụ thể.
• Kiểm tra độ pH: Việc đo độ pH thường được thực hiện bằng cách thả dụng cụ đo vào nước và đọc kết quả trên màn hình hoặc trên thang đo. Nếu độ pH không ở mức phù hợp, bà con có thể điều chỉnh bằng cách sử dụng các chất hóa học như vôi, axit citric hoặc kiểm soát lượng thức ăn được cung cấp cho tôm.

Xử lý khí độc

Để giảm lượng khí độc trong ao xuống, bà con có thể tiến hành việc thay nước trong ao, đồng thời sử dụng các dòng vi sinh bacillus, nitrosomonas,… để cấp cứu cho tôm nổi đầu. Sau đó, đánh men vi sinh xử lý đáy ao xuống để phân hủy mùn bã hữu cơ, thức ăn dư thừa, phân tôm tích tụ dưới đáy ao nhằm ngăn chặn khí độc xuất hiện trở lại.

Kiểm soát mật độ nuôi tôm

Nếu cần thiết, bà con cần giảm mật độ nuôi tôm xuống. Mật độ nuôi tôm quá cao có thể làm tăng nhu cầu về oxy, khiến tôm bị thiếu oxy và gây ra hiện tượng tôm nổi đầu.

Loại bỏ chất thải, chất hữu cơ có trong ao tôm

Bà con cần đảm bảo rằng hệ thống lọc và xử lý nước hoạt động hiệu quả để có thể loại bỏ hết các chất thải và chất hữu cơ từ ao nuôi. Phân tôm, thức ăn thừa và các chất hữu cơ khác có thể làm tăng lượng khí độc và giảm nồng độ oxy trong nước.

Cách phòng ngừa hiện tượng tôm nổi đầu trong ao tôm

Phòng ngừa tình trạng tôm nổi đầu

Để phòng ngừa hiện tượng tôm nổi đầu trong ao, bà con có thể thực hiện các biện pháp sau đây:

• Sử dụng loại thức ăn phù hợp với từng giai đoạn phát triển của tôm và kiểm soát lượng thức ăn. Cho tôm ăn bằng sàng để có thể dễ dàng điều chỉnh lượng thức ăn sao cho phù hợp.
• Định kỳ thay nước trong ao, kiểm soát mật độ tảo trong ao ở mức ổn định, phù hợp.
• Thu thập và loại bỏ các chất thải như phân tôm, thức ăn thừa theo định kỳ. Điều này sẽ giúp giảm thiểu sự tích tụ của các chất hữu cơ trong ao nuôi, giữ cho nước trong ao luôn trong tình trạng sạch sẽ. Kết hợp với xi phong đáy ao để đảm bảo hiệu quả làm sạch là tốt nhất.
• Tránh nuôi tôm với mật độ quá dày trong ao tôm. Việc nuôi như vậy sẽ tạo ra một lượng chất thải lớn, làm giảm nồng độ oxy trong nước và khiến tôm nổi đầu.
• Định kỳ sử dụng các chế phẩm sinh học như EM-Tom VS Rhodo, EM-Tom VS Gốc để cải thiện môi trường nước và xử lý nền đáy ao nuôi.
• Định kỳ kiểm tra, điều chỉnh các chỉ số của môi trường như độ pH, độ mặn và nhiệt độ nước để đảm bảo rằng chúng ở mức phù hợp với nhu cầu của tôm.
• Tăng cường Vitamin C, men vi sinh, men tiêu hóa vào khẩu phần thức của ăn để tôm tăng sức đề kháng, chống lại được những thay đổi bất lợi của môi trường ao nuôi.
• Đảm bảo rằng hệ thống quạt nước, sục khí trong ao nuôi tôm hoạt động hiệu quả. Điều này sẽ giúp duy trì môi trường nước ổn định và cung cấp đủ lượng oxy hòa tan cho tôm. Hệ thống quạt nước, sục khí cần được thiết kế phù hợp với diện tích ao nuôi, đảm bảo cung cấp đủ lượng oxy hòa tan cho tôm sinh trưởng, phát triển khỏe mạnh. Đảm bảo mức oxy luôn trên 4 pmm.

Trên đây là các nguyên nhân, cách xử lý và phòng ngừa hiện tượng tôm nổi đầu trong ao nuôi. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ giúp ích cho bà con trong các vụ nuôi tôm. Chúc cho bà con luôn có những vụ nuôi thành công.