Axit hữu cơ cho tôm - Tác dụng và cách sử dụng

Axit hữu cơ cho tôm là gì? 

Axit hữu cơ cho tôm là gì

Axit hữu cơ cho tôm là các hợp chất hữu cơ có 1 hoặc nhiều nhóm carboxyl. Chúng bao gồm axit carboxylic đơn chức, mạch thẳng, bão hòa (từ C1 - C18) và các chất dẫn xuất tương ứng của chúng, ví dụ như:

• Các axit không bão hòa: Axit cinnamic, sorbic,…

• Hydroxylic: Axit citric, axit lactic,…

• Phenolic: Benzoic, cinnamic, salicylic

• Các axit carboxylic đa chức: Axit azelaic, citric, succinic

Những axit hữu cơ này có cấu trúc phân tử chung là R-COOH, trong đó R là đại diện của nhóm chức năng có hóa trị 1. Các axit này thường được gọi là axit béo chuỗi ngắn, axit cacboxylic yếu hoặc axit béo dễ bay hơi.

Một số loại axit hữu cơ thông dụng được sử dụng trong nuôi tôm bao gồm axit axetic (axit etanoic), axit citric (axit 2-hydroxy-1,2,3-propanetricarboxylic), axit fumaric (axit trans-butenedioic), axit malic (axit hydroxybutanedioic), và axit propionic (axit propanoic). Các loại axit này có thể được sử dụng để điều chỉnh độ pH của nước nuôi và cũng có thể cung cấp một nguồn năng lượng cho các quá trình sinh học trong cơ thể của tôm.

Phân loại axit hữu cơ cho tôm

Trong thực tế, người ta không chỉ dùng riêng từng loại axit hữu cơ mà sẽ dùng kết hợp từ 2 - 4 loại axit. Các axit này khi vào hệ tiêu hóa của tôm sẽ có tác dụng bổ trợ lẫn nhau, từ đó làm tăng hiệu quả sử dụng thức ăn của tôm. Độ mạnh của axit hữu cơ sẽ tỷ lệ nghịch với khối lượng phân tử của chúng. Dựa vào độ mạnh mà axit hữu cơ được chia thành 2 nhóm: 

• Nhóm 1: Gồm các axit có khối lượng phân tử lớn như axit citric, axit fumaric, axit malic và axit lactic. Nhóm này có tác dụng làm giảm nồng độ pH và ức chế các vi khuẩn gây bệnh phát triển. 

• Nhóm 2: Gồm các axit có khối lượng phân tử nhỏ như axit axetic, axit fomic, axit butyric, axit propionic và các muối của chúng. Nhóm này có tác dụng giống như nhóm 1 nhưng còn có thêm khả năng là tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh. 

Cách tạo ra axit hữu cơ cho tôm

Axit hữu cơ cho tôm được sản xuất thông qua quá trình lên men của carbohydrate

Cũng như axit hữu cơ thông thường, axit hữu cơ cho tôm được sản xuất thông qua quá trình lên men của carbohydrate dưới tác động của các loài vi khuẩn khác nhau, thông qua quá trình trao đổi chất cùng các điều kiện khác nhau.  Để tạo ra axit hữu cơ cho tôm trong nuôi trồng thủy hải sản, chúng ta có thể áp dụng một số phương pháp sau đây:

• Sử dụng phụ phẩm hữu cơ: Phụ phẩm hữu cơ như đậu nành, bã hạt, hoặc các sản phẩm từ cây trồng có thể được sử dụng để sản xuất axit hữu cơ tự nhiên vì chúng thường chứa nhiều chất hữu cơ. Những chất này có thể phân hủy để tạo ra axit hữu cơ.

• Quá trình lên men: Sử dụng quá trình lên men tự nhiên hoặc lên men có kiểm soát để sản xuất axit hữu cơ. Ví dụ như lên men bằng cách sử dụng đường hoặc các nguồn carbon khác để tạo ra các axit hữu cơ như axit lactic, axit acetic, axit citric, axit propionic,…

• Sử dụng vi sinh vật có lợi: Sử dụng các vi sinh vật có lợi để phân hủy chất hữu cơ thành axit hữu cơ trong môi trường nuôi trồng tôm, ví dụ như vi khuẩn lactic, vi khuẩn tự nhiên trong phân bón hữu cơ.

• Phản ứng hóa học: Có thể sử dụng các phản ứng hóa học để tổng hợp axit hữu cơ. Tuy nhiên cách này thường phức tạp hơn và cần kiểm soát kỹ thuật để đảm bảo an toàn cho môi trường nuôi trồng tôm.

• Sử dụng các sản phẩm thương mại: Ngoài các phương pháp tự nhiên, chúng ta có thể sử dụng các sản phẩm thương mại đã được sản xuất có chứa sẵn axit hữu cơ để bổ sung cho tôm nuôi. Các sản phẩm này thường được sản xuất với mục đích cung cấp các axit hữu cơ cần thiết cho nuôi trồng thủy sản.

Axit hữu cơ cho tôm có tác dụng gì trong nuôi trồng thủy sản 

Hiện nay, axit hữu cơ cho tôm được sử dụng rất rộng rãi vì nó đem lại nhiều lợi ích cho người nuôi, giúp kích thích tôm phát triển khỏe mạnh và ít bệnh tật. Dưới đây là những tác dụng chính của loại axit này.

Ức chế, tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh cho tôm

Ức chế sự phát triển của vi khuẩn

Các axit hữu cơ cho tôm có thể ức chế sự phát triển của nhiều loài vi khuẩn Vibrio spp., đặc biệt là bệnh phân trắng do V. alginolyticus, V. vulnificus, V. parahaemolyticus và hoại tử gan tuỵ cấp do Vibrio harveyi gây ra. Khả năng ức chế này chủ yếu là do nhóm axit hữu cơ mạch ngắn, bao gồm axit acetic, axit butyric, axit formic và axit propionic. 

Axit propionic ức chế sự phát triển của các loại nấm mốc có trong thức ăn, axit butyric thì sát khuẩn Gram (-) và Gram (+), kích thích tiêu hóa, kích thích tế bào lông nhung phát triển, bảo vệ tế bào thượng bì ruột và kích thích hệ miễn dịch của ruột tôm.

Ngoài các axit trên thì axit lactic cũng đóng góp vai trò rất quan trọng trong việc phòng bệnh cho tôm. Axit lactic có khả năng làm giảm đô pH của môi trường, ảnh hưởng đến pH nội bào của các vi khuẩn gây bệnh, từ đó ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh…. 

Bổ sung axit hữu cơ vào thức ăn cho tôm có thể dẫn đến pH thấp ở tá tràng, cải thiện việc giữ lại nito và làm tăng khả năng tiêu hóa các chất dinh dưỡng. Khi pH giảm, nó cũng ức chế quá trình đường phân, khiến tế bào vi khuẩn cạn kiệt dần năng lượng và chết dần.

Các vi khuẩn như E. coli, Salmonella bị ức chế hoạt động khi pH dưới 5. Các axit hữu cơ sẽ xâm nhập qua màng tế bào của vi khuẩn, phân ly trong tế bào chất và làm thay đổi hoạt động của các enzym cũng như quá trình trao đổi chất của tế bào. Từ đố ức chế sự phát triển của các vi sinh vật gây hại cho tôm. 

Ngoài ra khi vào trong tế bào vi khuẩn, những axit hữu cơ này cũng phân ly ra ion H+ và khiến cho pH trong tế bào chất của vi khuẩn chuyển từ bazo sang axit. Những vi khuẩn có hại vì không dung nạp được axit mà bị tiêu diệt. Trong khi đó, những loại vi khuẩn có lợi lại thích nghi và phát triển rất tốt. Chính nhờ vai trò này mà các axit hữu cơ cho tôm đã thay thế được kháng sinh trong việc ngăn ngừa sự phát triển của các loại vi khuẩn gây bệnh trong ống tiêu hóa của tôm.

Cải thiện hệ vi sinh vật có lợi trong đường ruột tôm

Đối với tôm, đường ruột là một bộ phận rất quan trọng và có cấu tạo đơn giản. Chính vì vậy mà nó rất dễ bị vi khuẩn tấn công. Trong các loại vi khuẩn vì Vibrio là loại gây nhiều bệnh nhất. Loại vi khuẩn này phát triển mạnh trong điều kiện môi trường nước nuôi tôm bị ô nhiễm. Điều này đã khiến cho thức ăn không thể tiêu hóa được và gây ra các hiện tượng như lỏng ruột, phân trắng hoặc phân đứt khúc.

Để cải thiện khả năng hoạt động của các enzyme cũng như hệ vi sinh vật có lợi trong đường ruột, axit hữu cơ chính là giải pháp hiệu quả cho tôm nuôi thâm canh. Nhờ đặc điểm các vi khuẩn có hại thường hoạt động ở pH cao, trong khi các vi khuẩn có lợi như Bifidobacterium, Lactobacillus lại hoạt động ở pH thấp, dưới 3,5 mà con người đã tạo ra các loại axit hữu cơ. Khi đưa vào cơ thể tôm qua thức ăn, những axit này sẽ hạ thấp pH xuống dưới 3,5, từ đó tạo điều kiện cho các vi khuẩn có lợi phát triển, đồng thời hạn chế sự hoạt động của những vi khuẩn gây bệnh.

Bảo quản thức ăn cho tôm không bị nấm mốc

Bảo vệ thức ăn khỏi sự phát triển của nấm mốc 

Nhiệt độ và độ ẩm cao, trên 14% chính là nguyên nhân khiến cho thức ăn của tôm dễ bị nấm mốc xâm nhập và phát triển. Trong đó, sự phát triển của nấm mốc Aspergillus flavus chính là một mối nguy hại rất lớn đối với tôm. Loại nấm này tiết ra chất độc là Aflatoxin, một loại độc tố gây nguy hiểm cho các loài động vật thủy sản. Nếu lạm dụng chất kháng nấm, chất lượng thức ăn cho tôm sẽ bị ảnh hưởng, khiến tôm ăn không ngon, từ đó giảm ăn. 

Để giải quyết vấn đề này, axit propionic đã được sử dụng với vai trò như “tác nhân làm sạch thức ăn” cho thức ăn của tôm. Nó không chỉ hạn chế sự phát triển nấm men, nấm mốc trong thức ăn mà còn là nguyên liệu sản xuất thức ăn.

Cải thiện hệ tiêu hóa ở tôm

Các loại axit hữu cơ mạnh ngắn như axit propionic, axit butyric không chỉ kích thích sự phát triển của các tế bào biểu mô mà còn kích thích sự tiết enzyme. Axit hữu cơ và muối của chúng giúp tăng cường khả năng tiêu hóa và sử dụng protein. Hơn nữa, những axit này còn khử các liên kết trong những nguyên liệu thức ăn, từ đó góp phần cải thiện năng suất. 

Thức ăn chứa hàm lượng protein cao giúp đảm bảo tốc độ tăng trưởng tốt cho những con tôm non. Không chỉ vậy nó còn sinh ra hệ đệm trong thức ăn cao và làm giảm nồng độ axit hydrochloric (HCl) có trong dạ dày, dẫn đến sự hoạt hóa pepsin và giảm tiết enzym dịch tụy, làm hạn chế việc tiêu hóa dưỡng chất. 

Để khắc phục vấn đề này, các axit hữu cơ đã được đưa vào để làm giảm hệ đệm của thức ăn, từ đó tăng cường khả năng tiết enzyme, góp phần cải thiện việc tiêu hóa thức ăn.

Tăng cường hệ miễn dịch và kích thích tôm phát triển mạnh

Axit citric và muối của nó là loại axit hữu cơ được nghiên cứu nhiều nhất trong ngành nuôi trồng thủy sản. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, citric axit có thể cải thiện được quá trình tăng trưởng, khả năng sử dụng thức ăn và khoáng chất, nhất là photpho của tôm.

Trong một nghiên cứu gần đây về tôm thẻ chân trắng ở Thái Bình Dương, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng, ngoài việc cải thiện giá trị dinh dưỡng của thức ăn, axit citric còn đóng một vai trò quan trọng trong việc cải thiện sự khả năng sống sót của tôm, tăng cường hệ miễn dịch và khả năng chống lại bệnh do vi khuẩn Vibrio gây ra. 

Giúp tôm giảm stress

Axit citric còn có khả năng ổn định nồng độ pH trong ao nuôi, giúp pH về ngưỡng giới hạn phù hợp để tôm sinh trưởng. Khi thời tiết trở nên nắng nóng, việc tạt axit citric xuống ao sẽ giúp tôm giảm stress một cách hiệu quả và nhanh chóng.

Kích thích tôm ăn nhiều

Kích thích tôm phát triển

Trong các loại axit hữu cơ, axit citric và axit lactic giúp tăng cường khả năng hấp thụ và sử dụng thức ăn ở tôm một cách rất hiệu quả. Chúng giúp cải thiện vị giác của tôm đối với thức ăn. Tuy nhiên bạn cần lưu ý rằng, việc sử dụng axit citric và axit lactic với liều lượng cao sẽ khiến khả năng sử dụng thức ăn bị suy giảm.

Khử độc tố nước nuôi tôm

Một số loại axit hữu cơ có thể giúp lọai bỏ các chất độc hại ra khỏi môi trường nước nuôi. Từ đó bảo vệ sự sống và sức khỏe của tôm được an toàn, khỏe mạnh

Hướng dẫn cách bổ sung axit hữu cơ cho tôm

Việc bổ sung axit hữu cơ cho tôm trong nuôi trồng có thể được thực hiện một cách cẩn thận để đảm bảo hiệu quả và an toàn. Dưới đây là một số cách thông thường để bổ sung axit hữu cơ cho tôm:

• Sử dụng axit hữu cơ trong thức ăn: Axit hữu cơ có thể được hòa tan hoặc pha trộn trực tiếp vào thức ăn của tôm trước khi cho ăn. Điều này giúp tôm tiêu hóa và hấp thu axit hữu cơ một cách hiệu quả.

• Pha vào nước nuôi: Axit hữu cơ có thể được pha loãng trong nước nuôi trước khi đưa vào bể nuôi. Cách này không chỉ giúp điều chỉnh và duy trì độ pH của nước, nó còn cung cấp các dưỡng chất cho tôm thông qua môi trường nước.

• Sử dụng trong hệ thống lọc nước: Nếu có hệ thống lọc nước, axit hữu cơ có thể được thêm vào để giữ cho nước luôn ở mức pH ổn định và phù hợp cho tôm.

• Chế phẩm sẵn có chứa axit hữu cơ: Có thể sử dụng các sản phẩm thương mại chứa axit hữu cơ đã được chuẩn bị sẵn. Các sản phẩm này thường được thiết kế để cung cấp đầy đủ axit hữu cơ cần thiết cho tôm.

Lưu ý rằng việc bổ sung axit hữu cơ cho tôm cần phải tuân thủ các hướng dẫn và liều lượng được đề xuất bởi các chuyên gia nuôi trồng thủy sản. Việc sử dụng quá nhiều axit hữu cơ có thể gây tác động tiêu cực đến môi trường nước và sức khỏe của tôm.

Có thể thấy rằng, các axit hữu cơ cho tôm đem lại rất nhiều giá trị to lớn cho ngành nuôi tôm. Những axit hữu cơ này chính là giải pháp thay thế cho việc lạm dụng kháng sinh trong nuôi trồng thuỷ sản hiện nay. Vậy nên để nuôi tôm an toàn, các bạn hãy cân nhắc và tham khảo ý kiến chuyên gia để có những lựa chọn phù hợp nhé.